Αφασία: Τι είναι, αίτια & αντιμετώπιση

Ο όρος αφασία αναφέρεται στη δυσκολία παραγωγής ή κατανόησης του λόγου, είτε γραπτού είτε προφορικού. Αυτό όμως δε θα πρέπει να συγχέεται με τη δυσαρθρία, που έχει να κάνει με τη δυσκολία στην άρθρωση του λόγου.

Στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για μία διαταραχή των μυών που εμπλέκονται στην άρθρωση. Η αφασία από την άλλη, οφείλεται σε διαταραχή της λειτουργίας του φλοιού του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη γλωσσική ικανότητα.

Αφασία: Σε ποιους και γιατί συμβαίνει;

Η αφασία μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε άνθρωπο, ανεξαρτήτως ηλικίας. Αυτό που διαφέρει συνήθως, είναι τα αίτιά της. Πάμε όμως να κατανοήσουμε από πού προέρχεται η αφασία και τι συμβαίνει πρακτικά στο σώμα μας.

Το νευρικό σύστημα δομείται έτσι, ώστε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου να ευθύνονται για συγκεκριμένες λειτουργίες. Κατά αντιστοιχία υπάρχουν περιοχές που εμπλέκονται στην κατανόηση και στην παραγωγή του λόγου, γραπτού και προφορικού. Όταν λοιπόν αυτές δυσλειτουργήσουν για τον οποιοδήποτε λόγο, τότε το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι η αφασία.

Αίτιο αφασίας λοιπόν, είναι οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει ζημιά στις εν λόγω περιοχές. Το πιο συχνό αίτιο, είναι το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Στην περίπτωση αυτή, η αφασία χαρακτηριστικά εγκαθίσταται αιφνίδια. Το άτομο δυσκολεύεται μέσα σε λίγα λεπτά να βρει τις λέξεις ή να κατανοήσει τι του λένε. Η αφασία μπορεί να αποτελεί τη μοναδική εκδήλωση ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου ή να συνδυάζεται με άλλα νευρολογικά συμπτώματα (π.χ. αδυναμία στη δεξιά πλευρά σώματος ή απώλεια της όρασης από το δεξί ήμισυ του οπτικού πεδίου).

Άλλο αίτιο αφασίας το οποίο συχνά εμφανίζεται σε νέους ανθρώπους και προκαλεί έντονη ανησυχία είναι η αύρα της ημικρανίας. Η αύρα εκδηλώνεται περίπου στο 20- 25% των ατόμων με ημικρανίες και χαρακτηρίζεται από νευρολογικά συμπτώματα συνήθως αμέσως πριν την έναρξη του πονοκεφάλου.

Αν και τα συμπτώματα αυτά συχνότερα αφορούν οπτικές διαταραχές, μπορούν ενίοτε να λάβουν τη μορφή διαταραχής του λόγου. Η αύρα διαρκεί συνήθως 10-20 λεπτά και υποχωρεί πλήρως, επομένως πρόκειται για μία αθώα μορφή αφασίας.

Μια μεγάλη κατηγορία αφασιών αφορά εκείνες, που εμφανίζονται στο πλαίσιο ενός νευροεκφυλιστικού νοσήματος, δηλαδή μιας πάθησης που χαρακτηρίζεται από προοδευτική εκφύλιση περιοχών του εγκεφάλου και οδηγεί σε άνοια. Αυτές οι αφασίες εξελίσσονται αργά και σταδιακά σε διάστημα ετών.

Κατά κανόνα, ο ασθενής αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει ένα πρόβλημα με τον λόγο του στα αρχικά στάδια. Η πιο χαρακτηριστική μορφή είναι η προϊούσα μη ρέουσα αφασία, που αποτελεί υπότυπο των μετωποκροταφικών ανοιών (FTD). Οι ασθενείς εμφανίζουν σταδιακά επιδεινούμενη δυσκολία στην ομιλία, έλλειψη ευφράδειας και δυσκολία στην κατανόηση των σύνθετων προτάσεων.

Αντίστοιχα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και στη νόσο Αλτσχάιμερ (καθώς και σε άλλες μορφές άνοιας), αλλά δεν αποτελούν συνήθως το κυρίαρχο σύμπτωμα (επικρατεί η έκπτωση της πρόσφατης αυτοβιογραφικής μνήμης).

Τι δε γνωρίζει το ευρύ κοινό για την αφασία

1. Ο όρος αφασία σημαίνει αδυναμία στην κατανόηση ή την παραγωγή του λόγου και δε σχετίζεται με τη μνήμη.
2. Η αφασία μπορεί να είναι ρέουσα ή μη ρέουσα. Η αιφνίδια εγκατάσταση ρέουσας αφασίας μοιάζει με σύγχυση, καθώς το άτομο μιλά συνεχώς αλλά με ακατάληπτη ομιλία.
3. Η περιστασιακή αδυναμία να βρούμε μία λέξη, (αυτό που λέμε «κόλλησε το μυαλό μου» αλλά μετά από λίγο το θυμάμαι) ή η περιστασιακή δυσκολία στην ανάκληση ονομάτων, δεν είναι ανησυχητικά. Εμφανίζονται πολύ συχνά, ειδικά σε άτομα που έχουν περάσει την πέμπτη κι έκτη δεκαετία της ζωής τους.
4. Η επικοινωνία με ένα άτομο που έχει αφασία είναι πολλές φορές δύσκολη. Σε αυτές τις περιπτώσεις συνιστάται να χρησιμοποιούνται απλές εκφράσεις, με αργή ομιλία, ώστε ο λόγος να γίνεται πιο κατανοητός από τον ασθενή που έχει την αφασία. Βοηθούν επίσης η διατήρηση της βλεμματικής επαφής κατά τη διάρκεια της συνομιλίας και η απομόνωση ηχητικών πηγών.

Αφασία & διάγνωση: Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε;

Αν η αφασία συμβεί αιφνιδίως, τότε οφείλεται συνήθως σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντοτε ως μια επείγουσα κατάσταση που χρήζει νοσοκομειακής φροντίδας. Αν πρόκειται για μία προοδευτικά επιδεινούμενη διαταραχή του λόγου, επειδή εγείρει την υποψία ενός νευροεκφυλιστικού νοσήματος ή ενός όγκου, πρέπει να ζητούμε την άμεση αξιολόγηση από έναν νευρολόγο.

Υπάρχει θεραπεία για την αφασία;

Εξαρτάται από την αιτία. Η παροδική αφασία της ημικρανικής αύρας που προαναφέρθηκε, αποκαθίσταται από μόνη της. Στις περιπτώσεις ισχαιμικών αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, η αντιμετώπιση πραγματοποιείται συνήθως με θρομβόλυση, εφόσον η προσέλευση στο νοσοκομείο γίνει έγκαιρα και πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

Εάν η αφασία εγκατασταθεί μόνιμα, τότε ακολουθεί η φάση της αποκατάστασης, κατά την οποία παρατηρείται συνήθως σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων για αρκετούς μήνες έως και 1-2 έτη. Ο βαθμός βελτίωσης ποικίλλει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Η λογοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει.

Για τις νευροεκφυλιστικές νόσους και τις προοδευτικά επιδεινούμενες αφασίες, δεν υπάρχει κάποιος αποδεδειγμένος τρόπος να αναχαιτίσουμε την πορεία της νόσου. Τα συμπτώματα ωστόσο, ενδέχεται να ωφεληθούν από συνεχείς νοητικές ασκήσεις που σχετίζονται με το λόγο.