Αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι): Τι είναι, συμπτώματα & αντιμετώπιση

Αμβλυωπία είναι η μειωμένη όραση σ’ ένα μάτι, λόγω μη φυσιολογικής ανάπτυξης της οπτικής οδού στα πρώτα χρόνια της ζωής. Μάλιστα αποτελεί το πιο συχνό αίτιο μειωμένης όρασης στα παιδιά.

Αμβλυωπία: Πότε συμβαίνει & η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Το αμβλυωπικό ή αλλιώς το τεμπέλικο μάτι (lazy eye) δημιουργείται από τη γέννηση έως τα πρώτα 7 έτη. Πιο σπάνια, μπορεί να αφορά και στα δύο μάτια του παιδιού. Καθώς η όραση αναπτύσσεται μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής, είναι σημαντικό να διαγνωστεί και να θεραπευτεί κατάλληλα η αμβλυωπία όσο το δυνατόν νωρίτερα. Με την έγκαιρη διάγνωση η αμβλυωπία μπορεί και θεραπεύεται πλήρως. Διαφορετικά, το παιδί δε θα αναπτύξει φυσιολογική όραση.

Γιατί συμβαίνει: Ο μηχανισμός πίσω από την αμβλυωπία

Η νευρική οδός της όρασης αναπτύσσεται από τη γέννηση έως τα πρώτα 7- 9 έτη της ζωής του παιδιού. Για την ορθή της ανάπτυξη είναι απαραίτητη η ύπαρξη καθαρού ειδώλου – εικόνας. Δηλαδή για να γίνει η σωστή καλωδίωση της οπτικής νευρικής οδού πρέπει πρώτα το μάτι να προσλαμβάνει καθαρό σήμα, ώστε ο εγκέφαλος να μπορέσει να το αποκωδικοποιήσει. Με λίγα λόγια, εάν η εικόνα είναι θολή, ο εγκέφαλος δε «μαθαίνει» να βλέπει καθαρά.

Ποια είναι τα αίτια της αμβλυωπίας;

1. Στραβισμός: Το ένα μάτι κοιτάζει στην ευθεία, ενώ το άλλο είναι στραμμένο προς τα μέσα, έξω, πάνω ή κάτω. Ο εγκέφαλος του παιδιού προκειμένου να αποφύγει τη διπλωπία (διπλό είδωλο), κρατάει μόνο το οπτικό ερέθισμα που έρχεται από το μάτι που είναι ευθυγραμμισμένο κι έτσι σβήνει το ερέθισμα, που προσλαμβάνει από το μάτι που αποκλίνει από την ορθή βλεμματική θέση. Αυτό βοηθάει στην αποφυγή της διπλωπίας, αλλά δημιουργεί αμβλυωπικό – τεμπέλικο μάτι.
2. Διαθλαστικές ανωμαλίες: Η ύπαρξη υπερμετρωπίας/ μυωπίας/ αστιγματισμού στο παιδί, η οποία μπορεί να είναι σε βαθμούς πέραν των επιτρεπτών ορίων, αλλά κυρίως όταν είναι μη συμμετρική μεταξύ των δύο ματιών, δηλαδή όταν το ένα μάτι δεν έχει αντίστοιχα μέτρα με το άλλο. Το μάτι με τη χειρότερη όραση απορρίπτεται από τον εγκέφαλο και γίνεται αμβλυωπικό. Τεράστια παγίδα αποτελεί το γεγονός ότι το παιδί βλέπει και κινείται φυσιολογικά, χρησιμοποιώντας το άλλο μάτι και το πρόβλημα κρύβεται εύκολα εάν δε διαγνωστεί εγκαίρως.
3. Θόλωση των διαθλαστικών μέσων του ματιού: Ο κερατοειδής (το τζάμι του ματιού) κι ο φακός οφείλουν να είναι διαυγή, για την ομαλή διάθλαση του φωτός. Ένας συγγενής καταρράκτης για παράδειγμα, όπου το παιδί γεννιέται με θολό φακό εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη της όρασης και προκαλεί αμβλυωπία.
4. Πεσμένο βλέφαρο: Η συγγενής πτώση βλεφάρου μπορεί επίσης να εμποδίσει τη φυσιολογική ανάπτυξη της όρασης.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Ο Οφθαλμίατρος θα διαγνώσει την αμβλυωπία, ελέγχοντας για τυχόν διαφορές στην όραση μεταξύ των δύο ματιών. Ένα μάτι που δε βλέπει καλά, δεν είναι αναγκαστικά και τεμπέλικο.

Υπάρχει πρόληψη για την αμβλυωπία;

Η σωστή πρόληψη είναι το κλειδί στη διόρθωση πιθανούς αμβλυωπίας. Οι κανόνες σύμφωνα με το American Academy of Pediatric Ophthalmology συστήνουν να γίνεται ένας πρώτος έλεγχος κατά τη γέννηση. Στη συνέχεια – κι εφόσον δεν υπάρχει ιστορικό προωρότητας ή εμφανούς στραβισμού – οι επόμενοι έλεγχοι να γίνουν στο 1ο έτος, μεταξύ 3- 5 ετών κι από τα 6 έτη κάθε χρόνο.

Θεραπεύεται η Αμβλυωπία;

Φυσικά, είναι η σωστή απάντηση! Με την προϋπόθεση να έχει γίνει έγκαιρα η διάγνωση. Όταν διαγνωσθεί νωρίτερα από το 7ο έτος της ηλικίας, η πλαστικότητα του παιδικού εγκεφάλου μάς επιτρέπει να την αναστρέψουμε.

Πως μπορεί να «διορθωθεί» αποτελεσματικά

Σκοπός μας είναι να δυναμώσουμε το πιο αδύναμο μάτι. Να υποχρεώσουμε τον εγκέφαλο να το χρησιμοποιήσει. Αυτό επιτυγχάνεται με περιοδικό κλείσιμο με eye patch (ειδικό αυτοκόλλητο) του δυνατού ματιού κάποιες ώρες την ημέρα κι αφού έχουμε χορηγήσει διορθωτικά γυαλιά, στην περίπτωση που υπάρχει ανάγκη. Συνήθως χρειάζονται αρκετές εβδομάδες/ μήνες χρήσης του ειδικού αυτοκόλλητου και στην αρχή είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει κάποια δυσκολία συμμόρφωσης.

Ωστόσο, όσο δυναμώνει το ασθενέστερο μάτι, το παιδί το αποδέχεται πολύ καλύτερα. Υπάρχουν κι άλλες τεχνικές που επιστρατεύουμε σε περιπτώσεις αδυναμίας συμμόρφωσης. Σε σπάνιες περιπτώσεις στραβισμού, που δε διορθώνεται με χρήση γυαλιών, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την ευθυγράμμιση και τον συντονισμό των ματιών.

Το θετικό μήνυμα!

Μελέτες δείχνουν ότι τουλάχιστον 1 στα 4 παιδιά σχολικής ηλικίας έχει κάποιο πρόβλημα στην όρασή του, το οποίο δεν έχει αντιμετωπιστεί κατάλληλα. Η πρόληψη είναι σύμμαχος μας. Με την έγκαιρη διάγνωση μπορούμε να παρέμβουμε με τέλεια αποτελέσματα.