Χαμηλή Φερριτίνη: Αιτίες, Συμπτώματα & Τρόποι Αντιμετώπισης

Η φερριτίνη είναι ένας ένα σφαιροειδές πρωτεϊνικό σύμπλοκο, που αποθηκεύει τον σίδηρο στο ανθρώπινο σώμα. Η ποσότητα φεριτίνης στο αίμα υποδεικνύει το επίπεδο σιδήρου ενός ανθρώπου. Στην περίπτωση που η φερριτίνη είναι χαμηλή, υπάρχει τρόπος να την αυξήσετε, καταναλώνοντας φυσικά αξιόπιστες πηγές σιδήρου μαζί με τροφές που αυξάνουν την απορρόφηση σιδήρου!

Παρακάτω, θα γίνει αναφορά στη φεριτίνη, τα αίτια της χαμηλής φερριτίνης, τα συμπτώματα που παρουσιάζει η κατάσταση και τρόπους για να την αυξήσετε άμεσα και αποτελεσματικά.

Τι είναι η Φερριτίνη;

Σύμφωνα με τον ιστότοπο NHS UK, η φερριτίνη είναι μια ένωση που αποτελείται από μόρια σιδήρου συνδεδεμένα με αποφερριτίνη, ένα πρωτεϊνικό κέλυφος. Ο αποθηκευμένος σίδηρος περιλαμβάνει περίπου το 25% του συνολικού σιδήρου στο σώμα και το μεγαλύτερο μέρος αυτού του σιδήρου αποθηκεύεται ως φεριτίνη. Τη φερριτίνη τη συναντάμε σε πολλά κύτταρα του σώματος, κατά βάση, όμως, βρίσκεται στα κύτταρα του ήπατος, της σπλήνας, του μυελού των οστών και στα δικτυοενδοθηλιακά κύτταρα.

Ο ρόλος της φερριτίνης στον οργανισμό

Ο βασικός ρόλος της φεριτίνης είναι η αποθήκευση του πλεονάζοντος σιδήρου. Αυτή η λειτουργία είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς η αποθήκευση του σιδήρου διασφαλίζει ότι δε θα καταστεί τοξικός για το κύτταρο (μειώνοντας τη διαθεσιμότητα του δισθενή σιδήρου για αντιδράσεις τύπου Fenton) και ότι θα είναι άμεσα διαθέσιμος για την κάλυψη των αναγκών του οργανισμού στην παραγωγή της αιμοσφαιρίνης.

Τι σημαίνει χαμηλή φερριτίνη;

Ως χαμηλή φερριτίνη αποτυπώνεται το ποσοστό της ουσίας το οποίο δεν εμπίπτει στα φυσιολογικά επίπεδα της σε έναν οργανισμό, έπειτα από εργαστηριακές εξετάσεις αίματος. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως χαμηλή φερριτίνη αποδίδεται σε επίπεδα <15 μg/L για τους ενήλικες και <12 μg/L για τα παιδιά.

Αιτίες Χαμηλής Φερριτίνης

Οι αιτίες της χαμηλής φερριτίνης παρουσιάζουν, σε αρκετές περιπτώσεις, κοινά συμπτώματα με αυτά της έλλειψης σιδήρου.

Έλλειψη σιδήρου στη διατροφή

Η έλλειψη σιδήρου λόγω κακής διατροφής αποτελεί για αρκετούς επιστήμονες τη βασικότερη αιτία χαμηλής φερριτίνης. Είτε λόγω διατροφικών προτιμήσεων (π.χ. vegan) είτε λόγω απαγορεύσεων ορισμένων τροφών που περιέχουν σίδηρο, παρατηρείται μείωση φεριτίνης.

Αιμορραγία ή έντονη έμμηνος ρύση

Μια αιμορραγία μπορεί να προκληθεί για διάφορους λόγους: τραυματισμοί, καθυστερημένη επούλωση πληγής λόγω ασθένειας (π.χ. νόσος Von Wiilebrand), χειρουργική επέμβαση. Παράλληλα, αιμορραγία μπορεί να προκληθεί λόγω της έμμηνου ρύσεως στις γυναίκες. Αρκετές γυναίκες βιώνουν αρκετά επώδυνα αυτή την κατάσταση, με αποτέλεσμα την απώλεια υψηλής ποσότητας αίματος.

Διαταραχές απορρόφησης σιδήρου: Χρόνιες ασθένειες και φλεγμονές

Η διαταραχή της απορρόφησης του σιδήρου προκύπτει είτε ως διαταραχή της εισόδου στο εντεροκύτταρο, είτε ως διαταραχή της εξόδου από το εντεροκύτταρο και εισόδου στη συστηματική κυκλοφορία (διαταραχή διαθεσιμότητας σιδήρου). Οι παθολογικές καταστάσεις που δρούν παθοφυσιολογικά σε αυτό το επίπεδο, περιλαμβάνουν:

• Κοιλιοκάκη
• Λοίμωξη από H. Pylori
• Φλεγμονώδης νόσος εντέρου (N.Crohn και Ελκώδης Κολίτιδα)
• Χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα και χρόνιες λοιμώξεις (Αναιμία Χρόνιας Νόσου)
• Σιδηροπενική αναιμία, ανθεκτική στη θεραπεία με σίδηρο (Iron–Refractory Iron Deficiency Anemia- IRIDA)

Συμπτώματα Χαμηλής Φερριτίνης

Τα συμπτώματα της χαμηλής φερριτίνης περιλαμβάνουν κατά βάση σημάδια που αφορούν τη σωματική λειτουργία, και, κατ’επέκταση, τη νοητική λειτουργία του οργανισμού.

Κόπωση και αδυναμία

Αποτελούν ενδεχομένως τα πιο γνωστά συμπτώματα που συνδέονται με την έλλειψη σιδήρου. Παρατηρείται έντονη κόπωση και αδυναμία τέλεσης ακόμα και των πιο ήπιων εργασιών από το άτομο λόγω αυτής της κατάστασης. Αιτία αποτελεί η ελλιπής οξυγόνωση των κυττάρων, με αποτέλεσμα τη μειωμένη απόδοσή τους.

Ωχρότητα και δύσπνοια

Τα άτομα με έλλειψη σιδήρου χάνουν τη λάμψη και ζωντάνια της επιδερμίδας τους, το οποίο «δείχνει» χλωμό. Αιτία αποτελεί η μειωμένη παροχή οξυγόνου προς τους ιστούς και, κατά συνέπεια, της χαμηλής αιμοσφαιρίνης. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε πως ο σίδηρος είναι συστατικό στοιχείο της αιμοσφαιρίνης, η οποία είναι «υπεύθυνη» για το κόκκινο χρώμα στο αίμα.

Η δύσπνοια, αποτελεί άλλο ένα κοινό σύμπτωμα το οποίο συνδέεται άρρηκτα με την ελλειπή οξυγόνωση στον οργανισμό. Μάλιστα, το σύμπτωμα αυτό είναι ανησυχητικό, όταν συμβαίνει κατά τη διάρκεια της χαλάρωσης και ξεκούρασης, και όχι κατά τη διάρκεια μιας σωματικής δραστηριότητας.

Τριχόπτωση και εύθραυστα νύχια

Για ακόμα μια φορά, η ελλιπής οξυγόνωση του οργανισμού ευθύνεται για δυσμενή συμπτώματα. Όσον αφορά την εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου με έλλειψη σιδήρου, παρατηρούνται σημάδια τριχόπτωσης και αδύναμων νυχιών. Ο οργανισμός, όταν αντιλαμβάνεται την έλλειψη σιδήρου, «στηρίζει» τις ζωτικές λειτουργίες του σώματος. Στον αντίποδα, όμως, παραγκωνίζει άλλα μέρη του που δε συμβάλλουν άμεσα στην επιβίωση, όπως τα μαλλιά και τα νύχια.

Ευαισθησία στο κρύο και πονοκέφαλοι

Η έλλειψη οξυγόνου επηρεάζει άμεσα την εγκεφαλική λειτουργία στα άτομα με έλλειψη σιδήρου. Σαν όργανο, ο εγκέφαλος, έχει υψηλές απαιτήσεις οξυγόνου. Στην περίπτωση που δε λαμβάνει τις απαιραίτητες ποσότητες, δεν καλύπτονται οι απαιτούμενες ανάγκες του, με αποτέλεσμα τις ημικρανίες. Να σημειωθεί πως το συγκεκριμένο σύμπτωμα μπορεί να οξυνθεί, οδηγώντας σε ημικρανίες, ενώ είναι και πιο σύνηθες στις γυναίκες.

Παράλληλα, αρκετά άτομα με έλλειψη σιδήρου, βιώνουν ρίγη κι ένα συνεχές αίσθημα ότι κρυώνουν. Αυτό, οφείλεται στην κακή κυκλοφορία του αίματος στο σώμα, που προέρχεται από την ελλιπή οξυγόνωση. Το σύμπτωμα αυτό παρατηρείται περισσότερο στα χέρια και τα πόδια.

🤓 Quiz: Τι Γνωρίζετε Για Την Έλλειψη Σιδήρου;

Πώς Διαγιγνώσκεται η Χαμηλή Φερριτίνη;

Η διάγνωση της χαμηλής φερριτίνης πραγματοποιείται κατά βάση με εργαστηριακές εξετάσεις αίματος. Εν συνεχεία, τα αποτελέσματα αξιολογούνται από τον θεράπων ιατρό.

Εξετάσεις αίματος

Για τη μέτρηση της φερριτίνης ορού, πραγματοποιείται λήψη δείγματος αίματος. Δε χρειάζεται νηστεία την προηγούμενη ημέρα για τη διενέργεια της συγκεκριμένης εξέτασης. Η μέτρηση της φεριτίνης γίνεται για να αποτυπωθεί η πιθανότητας κάποιας ανεπάρκειας ή υπερφόρτωσης σιδήρου στον οργανισμό, καθώς κι ο διαχωρισμός της σιδηροπενικής αναιμίας από την αναιμία χρόνιας νόσου.

Ερμηνεία των αποτελεσμάτων

Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα, χαμηλά ή αυξημένα ποσοστά φρριτίνης μπορεί να συνδέονται με διάφορες παθολογίες του οργανισμού. Ενδεικτά, τα χαμηλά ή αυξημένα ποσοστά φερριτίνης στον οργανισμό μπορεί να υποδηλώνουν:

• Χαμηλή φερριτίνη: οξύ πεπτικό έλκος, σιδηροπενική αναιμία, αδένωμα του γαστρεντερικού συστήματος, καρκίνος παχέος εντέρου, αιμοκάθαρση, εγκυμοσύνη, έντονη αθλητική δραστηριότητα, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, χειρουργικές επεμβάσεις γαστρεντερικού, υποσιτισμός.
• Αυξημένη φερριτίνη: μη σιδηροπενική αναιμία, ηπατική νόσος, ηπατίτιδα, ηπάτωμα, υπερθυρεοειδισμός, φλεγμονή, λευχαιμία, αποφρακτικός ίκτερος, νόσος του Hodgkin, πολλαπλό μυέλωμα, πολυκυτταραιμία, χρόνια νεφρική νόσος, ρευματοειδής αρθρίτιδα, λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού με πυρετό, σιδήρωση, θαλασσαιμία, τραύματα ιστών.

🫤 Έλλειψη σιδήρου: Συμπτώματα & τα καλύτερα Συμπληρώματα Σιδήρου

Τρόποι Αντιμετώπισης της Χαμηλής Φερριτίνης

Για την αναπλήρωση της χαμηλής φερριτίνης υπάρχουν διάφοροι τρόποι επίτευξης, που αφορούν κατά βάση τη διατροφή, τη λήψη συμπληρωμάτων ή αντιμετώπιση των παραγόντων που επηρεάζουν τα επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό.

Διατροφή πλούσια σε σίδηρο

Η διατροφή διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην απορρόφηση σιδήρου και, ως αποτέλεσμα, την αύξηση των επιπέδων φεριτίνης στον οργανισμό. Δύο είναι οι βασικές κατηγοριοποιήσεις του σιδήρου, ο αιμικός και ο μη αιμικός.

Τροφές πλούσιες σε αιμικό σίδηρο

Ο αιμικός σίδηρος προέρχεται από την αιμοσφαιρίνη και τη μυοσφαιρίνη σε ζωικής προέλευσης τρόφιμα και αποτελεί το 10-15%
της συνολικής ποσότητας σιδήρου διατροφικής προελεύσεως, ενώ συμβάλει σε ποσοστό άνω του 40% της συνολικής προσλαμβανόμενης ποσότητας σιδήρου. Ορισμένες τροφές πλούσιες σε αιμικό σίδηρο είναι:

• Κρέατα και θαλασσινά: συκώτι, βοδινό κρέας, μύδια, σαρδέλες, γαλοπούλα, κοτόπουλο, στρείδια, τόνος, αυγά

Τροφές πλούσιες σε μη αιμικό σίδηρο

Ο μη αιμικός σίδηρος συναντάται κατά βάση σε φυτικής προελεύσεως τροφές, στα δημητριακά, σε γαλακτοκομικά προϊόντα, στο κρέας, σε εμπλουτισμένα τρόφιμα και στα συμπληρώματα διατροφής (υπό μορφή αλάτων σιδήρου). Ο μη αιμικός σίδηρος δεν έχει το ίδιο ποσοστό απορρόφησης όσο ο αιμικός σίδηρος, λόγω της δράσης αναστολέων της απορρόφησης που συχνά συνυπάρχουν στις τροφές που είναι πλούσιες σε μη αιμικό σίδηρο. Ορισμένες τροφές πλούσιες σε μη αιμικό σίδηρο είναι:

• Όσπρια: λευκά φασόλια, φακές, κόκκινα φασόλια, ρεβίθια, αρακάς
• Ξηροί καρποί & σπόροι: σπόροι κολοκύθας, κάσιους, φιστίκια, κουκουνάρι, σουσάμι, φιστίκια Αιγίνης, αμύγδαλα
• Προϊόντα ολικής άλεσης: αμάραντος, κινόα, καστανό ρύζι, μακαρόνια ολικής άλεσης, ψωμί ολικής άλεσης, βρόμη
• Λαχανικά: ντομάτες, σέσκουλο, λευκή πατάτα, λάχανο, μπρόκολο, σπανάκι
• Φρούτα: αποξηραμένα σύκα, χυμός δαμάσκηνο, σταφίδες, αποξηραμένα βερίκοκα

Ρόλος της βιταμίνης C στην απορρόφηση του σιδήρου

Εκτός από την εξεύρεση των κατάλληλων τροφών για την αναπλήρωση των επίπεδων σιδήρου στον οργανισμό, σημαντική είναι και η παράλληλη πρόσληψη της βιταμίνης C. Πιο συγκεκριμένα, το ασκορβικό οξύ, που αποτελεί μορφή της βιταμίνης C, διευκολύνει την απορρόφηση του σιδήρου σχηματίζοντας ένα χηλικό σύμπλοκο με το σίδηρο σε όξινο pH που παραμένει διαλυτό στο αλκαλικό pH του δωδεκαδακτύλου.

Συμπληρώματα σιδήρου

Τα συμπληρώματα διατροφής με σίδηρο αποτελούν έναν εύκολο και αξιόπιστο τρόπο αναπλήρωσης του αυτού του σημαντικού μετάλλου στον οργανισμό, όταν δεν είναι δυνατή η πρόσληψή του μέσω της διατροφής.

Πότε χρειάζονται;

Τα συμπληρώματα διατροφής σιδήρου απαιτούνται όταν παρατηρείται έλλειψη του μετάλλου λόγω διατροφικών προτιμήσεων (π.χ. vegan) ή ελλείψεων στη διατροφή σε αυτό το μέταλλο. Ωστόσο, πρέπει να επισημάνουμε πως τα συμπληρώματα σιδήρου δε συνιστώνται αν δεν υπάρχει έλλειψη ή ανεπάρκεια.

Σε αντίθετη περίπτωση, η περίσσεια σιδήρου μπορεί να βλάψει όργανα και να προκαλέσει παρενέργειες, όπως δυσκοιλιότητα και καούρα, επομένως είναι σημαντικό να ακολουθείτε τις οδηγίες δοσολογίας του γιατρού σας και να ελέγχετε τη μορφή σιδήρου που προτείνει.

Δοσολογία και πιθανές παρενέργειες

Η δοσολογία ενός συμπληρώματος διατροφής σιδήρου καθορίζεται κατά βάση με τους παράγοντες που συναντάμε παρακάτω:

• ηλικία
• φύλο
• ανάγκη για σίδηρο
• διατροφικές συνήθειες (π.χ. vegan)
• διάφορες καταστάσεις υγείας (π.χ. εγκυμοσύνη ή κάποια χρόνια πάθηση)

Οι παραπάνω παράγοντες καθορίζουν και τη δοσολογία του συμπληρώματος που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών του ατόμου. Σε κάθε περίπτωση, την κατάλληλη δόση μπορείτε να την καθορίσετε με ασφάλεια μαζί με τον προσωπικό σας ιατρό.

Ως προς τις παρενέργειες ενός συμπληρώματος σιδήρου αποτελούν ήπιες στομαχικές διαταραχές, όπως δυσκοιλιότητα, κράμπες και διάρροια. Ακόμα πιο σπάνια, μπορεί να προκληθεί αλλεργία, περιλαμβάνοντας συμπτώματα όπως κνησμό, ζάλη και εμφάνιση εξανθημάτων.

* Επαρκής πρόσληψη καθορισμένη βάσει της μέσης πρόσληψης από υγιή θηλάζοντα βρέφη

Αντιμετώπιση των αιτίων

Η βελτίωση των επιπέδων σιδήρου και φερριτίνης δεν μπορούν βελτιωθούν στις περιπτώσεις που η αιτία έλλειψης είναι κάποια παθολογία του οργανισμού. Ενδεικτικά, ορισμένες αιτίες που συνδέονται με τη χαμηλή φερριτίνη και πως να αντιμετωπιστούν είναι οι κάτωθι:

• Μια ιατρική πάθηση όπως η κοιλιοκάκη: Τα άτομα με κοιλιοκάκη που δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, μπορεί να αναπτύξουν αναιμία. Αυτό συμβαίνει επειδή η κοιλιοκάκη προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτίθεται λανθασμένα στην επένδυση του λεπτού εντέρου όταν καταναλώνεται γλουτένη. Μια υγιής και ισορροπημένη διατροφή, με τροφές πλούσιες σε σίδηρο και χωρίς γλουτένη (π.χ. φρούτα, λαχανικά, μη επεξεργασμένα κρέατα) θα συμβάλλει στη διατήρηση των επιπέδων σιδήρου σε υγιή επίπεδα και αποφυγή των συμπτωμάτων του γαστρεντερικού συστήματος.
  Εγκυμοσύνη: Η εγκυμοσύνη προκαλεί αύξηση του όγκου του αίματος στο σώμα, με αποτέλεσμα την αυξημένη ανάγκη για σίδηρο. Η αυξημένη πρόσληψη σιδήρου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να αποτρέψει πιθανή σιδηροπενική αναιμία της εγκύου.
• Χρόνια φλεγμονή: Τα άτομα με παθήσεις που προκαλούν χρόνια φλεγμονή μπορεί να αναπτύξουν αναιμία. Η αντιμετώπιση της φλεγμονής, σε συνεργασία με έναν ιατρό, μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση του σιδήρου σε υγιή επίπεδα.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να επικοινωνείτε με έναν γιατρό στην περίπτωση που η έλλειψη σιδήρου και φεριτίνης οφείλεται σε κάποιο υποκείμενο νόσημα. Ένας γιατρός μπορεί να σας καθοδηγήσει σωστά για την αποτελεσματική αναπλήρωση της φερριτίνης και σιδήρου.

Πρόληψη της Χαμηλής Φερριτίνης

Η πρόληψη, αποτελεί τον πρώτο και πιο σημαντικό «σύμμαχο», για την αποφυγή των δυσμενών συμπτωμάτων που προκαλεί η χαμηλή φερριτίνη – και κατ’ επέκταση, η έλλειψη σιδήρου.

Ισορροπημένη διατροφή

Η ισορροπημένη διατροφή αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη διατήρηση των επιπέδων φερριτίνης και σιδήρου σε υγιή επίπεδα. Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως πρέπει να γίνεται καθημερινή κατανάλωση – σε ποικιλλία και ισορροπία – τροφών με αιμικό και μη αιμικό σίδηρο. Παράλληλα, η ταυτόχρονη ή αποκλειστική χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σιδήρου, όπου απαιτείται, θα συμβάλλει περαιτέρω στην κάλυψη των αναγκών του εκάστοτε οργανισμού.

Τακτική παρακολούθηση σιδήρου σε ευπαθείς ομάδες

Εκτός της διατροφής και της γνώσης της αιτίας που συνδέεται με τη χαμηλή φερριτίνη, σημαντική είναι κι η τακτική παρακολούθηση των επιπέδων σιδήρου από τον ασθενή. Ειδικότερα, για ασθενείς με χρόνια νοσήματα (κληρονομικά και μη), είναι επιβεβλημένη η διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων αίματος, για την αποφυγή επιπλοκών από πιθανά χαμηλά επίπεδα σιδήρου. Τα διαστήματα που θα διενεργούνται αυτές οι εξετάσεις, θα καθοριστούν από τον προσωπικό ιατρό του ασθενούς.

Συχνές Ερωτήσεις για τη Φερριτίνη