Δερματικές αλλεργίες: Αίτια, συμπτώματα & αντιμετώπιση

Είναι γνωστό σε όλους μας ότι το δέρμα δεν είναι οποιοδήποτε όργανο του σώματός μας, αλλά το μεγαλύτερο αφού καλύπτει όλη την εξωτερική επιφάνεια του ανθρωπίνου σώματος. Συγκεκριμένα έχει έκταση 2m² και βάρος 4 κιλά, αποτελώντας έτσι το 15% του σωματικού βάρους των ενηλίκων.

Επιπλέον, έρχεται σε άμεση σχέση με το περιβάλλον κι αποτελεί ασπίδα προστασίας από τη θερμότητα, την υπεριώδη ακτινοβολία, τους τραυματισμούς και γενικότερα προστατεύει τον οργανισμό από την είσοδο μικροοργανισμών και τοξικών ουσιών.
Σε αυτό το σημαντικό όργανο λοιπόν, είναι δυνατόν να παρουσιαστούν αντιδράσεις, που ονομάζονται δερματικές αλλεργίες.

Η λέξη βέβαια «αλλεργία» είναι ελληνική και προέρχεται από την έκφραση «άλλο έργο», που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Von Pirquet to 1906 και χαρακτηρίζει την αντίδραση του οργανισμού σ’ ένα παθογόνο παράγοντα ή σ’ ένα μη παθολόγο, μη αβλαβή παράγοντα (μέταλλο, σκόνη κ.α.).

Δερματικές αλλεργίες & οι παράγοντες που τις προκαλούν

Στην πραγματικότητα, το δέρμα λειτουργεί ως αυτοάμυνα κατά τη δερματική αλλεργία με αποτέλεσμα την παραγωγή ισταμίνης, που οδηγεί στη δημιουργία δερματικού ερεθισμού, κνησμού, φλεγμονής, πρηξίματος κι εξανθημάτων. Με λίγα λόγια, το δέρμα αντιδρά, επηρεάζεται από διάφορα αλλεργιογόνα, όπως είναι τα:

• Γύρη, από την οποία παρουσιάζουμε συνήθως εποχιακά, μικρές κόκκινες φουσκάλες ή μικρά κόκκινα εξανθήματα, που εξαφανίζονται μετά από 2- 3 ημέρες.
• Γρασίδι, που κατά την περίοδο του καλοκαιριού ή της άνοιξης, το τιμάμε δεόντως όντας ξαπλωμένοι ή παίζοντας πάνω του έχοντας άμεση σωματική επαφή.
• Μέλισσες, που το τσίμπημά της μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο, κνησμό, κνίδωση, ερυθρότητα ή και οίδημα. Για ένα μη αλλεργικό ασθενή, η μέλισσα και το τσίμπημά της δεν είναι καθόλου ανησυχητικά. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσουν δύσπνοια ή γενικότερα αδιαθεσία και θα πρέπει να μας εξετάσει άμεσα γιατρός.
• Μούχλα, που ειδικά κατά την αναπαραγωγή των σπόρων της την άνοιξη και το καλοκαίρι, δύναται να μας προκαλέσει μικρά κόκκινα εξανθήματα κι ακολούθως κνησμό.
• Τα κατοικίδια, που κατά την περίοδο του καλοκαιριού και της άνοιξης, αλλάζουν τρίχωμα και μπορούν να προκαλέσουν κνίδωση ή μικρά εξανθήματα.

Αλλεργίες στο δέρμα: Ποιες είναι οι συχνότερες;

Οι συχνότερες δερματικές αλλεργίες είναι οι:

• κνίδωση
• φωτοαλλεργία ή πολύμορφο ερύθημα εκ φωτός
• ατοπική δερματίτιδα
• αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής

Αλλεργία σε τροφές, σε φάρμακα ή σε νυγμό (τσίμπημα) μέλισσας ή σφήκας (υμενόπτερων) με τη συμμετοχή συμπτωμάτων κι από άλλα όργανα εκτός του δέρματος όπως το αναπνευστικό, το πεπτικό και το κυκλοφορικό σύστημα και σε αυτή την περίπτωση έχουμε συστηματική αναφλεκτική αντίδραση (αναφυλαξία). Ας δούμε όμως παρακάτω τις σημαντικότερες δερματικές αλλεργίες.

Κνίδωση

Η κνίδωση είναι μία συχνή αλλεργική αντίδραση, οξεία ή χρόνια ανάλογα με το χρόνο διαρκείας της. Χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό και πομφούς (πλάκες με οίδημα και ερυθρότητα διαφόρων διαστάσεων), δηλαδή μια κόκκινη περιοχή με σημάδια ξυσίματος. Η διάρκεια των πομφών ποικίλει από λίγα λεπτά έως και ώρες, καθώς εμφανίζονται κι εξαφανίζονται σε διάφορα σημεία του δέρματος. Μερικές φορές η κνίδωση μπορεί να συνοδεύεται κι από αγγειοοίδημα των χειλιών και των ματιών.

Η κνίδωση μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες. Στην περίπτωση της κνίδωσης, τα αλλεργιογόνα (τροφές: π.χ. οστρακοειδή, ψάρια, ξηροί καρποί, φάρμακα: μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, φάρμακα (ΜΣΑΦ), γύρη κ.α.) προκαλούν με τη μεσολάβηση της ανοσοσφαιρίνης Ε, απελευθέρωση ισταμίνης. Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ αιτίας κι αποτελέσματος, καθώς η κνίδωση εκδηλώνεται ως άμεση αντίδραση στη φυσική επαφή με το αλλεργιογόνο. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε μια πολύ σημαντική και συχνή μορφή της κνίδωσης, την ηλιακή, η οποία οφείλεται στην επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας αμέσως μετά την έκθεση στον ήλιο, συνήθως στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος (άνω κορμό – χέρια – πόδια) με την εμφάνιση πομφών.

Φωτοαλλεργία

Το πολύμορφο εξάνθημα εκ φωτός ή φωτοαλλεργία είναι μια ιδιοπαθής φωτοδερματίτιδα, η οποία υποτροπιάζει κατά τους ανοιξιάτικους μήνες κι εκδηλώνεται οξύτερα. Πολλές φορές η φωτοδερματίτιδα μπορεί να προκληθεί εξαιτίας τοπικής ή συστηματικής (δηλ. από το στόμα), λήψης ή εφαρμογής φαρμακευτικών ουσιών, τα οποία καθιστούν το δέρμα πιο ευαίσθητο, στην έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως τα αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, φάρμακα για τον σακχαρώδη διαβήτη, καθώς και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.

Φυσικά, η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της φωτοδερματίτιδας είναι ανάλογη με εκείνη, που ακολουθούμε, όταν έχουμε υποστεί ηλιακό έγκαυμα. Αρχικά, σταματάμε την ηλιακή έκθεση και καταφεύγουμε σε σκιερό μέρος, καθαρίζουμε καλά την περιοχή με άφθονο καθαρό νερό ενώ φροντίζουμε την πληγείσα περιοχή με μια δροσερή κομπρέσα ή με ένα χλιαρό ντους. Μια ενυδατική επουλωτική κρέμα θα έκανε καλό ενώ πιθανώς να χρειαστεί κάποια τοπική κορτιζονούχος κρέμα.

Ατοπική δερματίτιδα

Η ατοπική δερματίτιδα ή ατοπικό έκζεμα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης δερματοπάθεια με συχνές υποτροπές, η οποία συχνά συσχετίζεται με άλλες αλλεργικές ασθένειες (αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα καθώς κι αλλεργικό βρογχικό άσθμα). Συνήθως το ατοπικό έκζεμα εμφανίζεται στη βρεφική ηλικία, κυρίως μετά τον 3ο μήνα ζωής, και συνδέεται με πιθανή γενετική προδιάθεση για αλλεργία κι έλλειμμα στη λειτουργία του φραγμού του δέρματος, το οποίο γίνεται πιο ευαίσθητο και διαπερατό στους εξωτερικούς παράγοντες ( όπως είναι φυσικά και χημικά ερεθιστικά, αλλεργιογόνα).

Κάποια από αυτά τα αλλεργιογόνα είναι π.χ. γύρεις, ακάρεα οικιακής σκόνης, ακόμη και τροφικά αλλεργιογόνα, όπως ψάρι κλπ. Τα κύρια συμπτώματα είναι ξηροδερμία, ερυθρότητα με έντονο κνησμό, φολίδες. Το δέρμα των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα είναι ευάλωτο σε βακτηριακές λοιμώξεις (κυρίως σταφυλόκοκκο) και ιογενείς λοιμώξεις (ιό απλού έρπητα κ.ά.). Τα άτομα που έχουν ατοπική δερματίτιδα, διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης δερματίτιδας εξ επαφής.

Πως αντιμετωπίζονται οι δερματικές αλλεργίες;

Προφανώς, σε ό,τι αφορά στην αντιμετώπιση, πέρα από την απουσία επαφής με τον αλλεργιογόνο παράγοντα, εφόσον είναι προφανής, δεν υπάρχουν τυποποιημένες διαδικασίες. Εδώ πρέπει να τονίσουμε πως ο μόνος ειδικός είναι ο δερματολόγος, ο οποίος θα δώσει την κατάλληλη θεραπεία ή θα προσφέρει κάτι ανακουφιστικό, λαμβάνοντας υπόψιν τα συμπτώματα, το προσωπικό ιστορικό του ασθενούς, τη βαρύτητα της κατάστασης.

Όλα αυτά τα στοιχεία θα οδηγήσουν σε τοπική αγωγή ή σε σημαντικότερες θεραπείες, όπως είναι οι ενδομυϊκές αγωγές ή οι ενδοφλέβιες αγωγές με παρακολούθηση. Πιθανώς να χρειαστούν φάρμακα, όπως είναι τα αναλγητικά, τα αντισταμινικά ή τα κορτικοστεροειδή αλλά και πάλι υπεύθυνος για τη διάγνωση, την αντιμετώπιση και τη θεραπεία, είναι ο δερματολόγος.