Ευλογιά των Πιθήκων (mpox): Τι είναι, Συμπτώματα & Μετάδοση

Η ευλογιά των πιθήκων (mpox) έχει έρθει στο προσκήνιο λόγω της έξαρσης κρουσμάτων στην αφρικανική ήπειρο και σε κάποια μέρη του πλανήτη, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να επιστεί την προσοχή όλων μας.

Μάθετε εδώ ότι χρειάζεται να γνωρίζετε για την ευλογιά των πιθήκων, τα κύρια συμπτώματα που συνοδεύουν τη λοίμωξη, τους τρόπους μετάδοσης και πως να προστατευτείτε από αυτή.

Ευλογιά των πιθήκων: τι είναι;

Η ευλογιά των πιθήκων ή πιο σωστά πια mpox (γνωστό κι ως monkeypox) αποτελεί μια σπάνια ιογενή λοίμωξη, που προκαλείται από μόλυνση με έναν ζωονοσογόνο ιό, γνωστό ως Monkeypox virus. Αυτός ο ιός ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον ιό που προκαλεί την ευλογιά. O mpox δε σχετίζεται με την ανεμοβλογιά όμως.

Στην πράξη, μπορεί να μεταδοθεί μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Είναι ενδημική και εμφανίζεται αρκετά σε περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής. Ο ιός που προκαλεί το mpox έχει βρεθεί σε μικρά τρωκτικά, πιθήκους και άλλα θηλαστικά που ζουν σε αυτές τις περιοχές.

Τα ποσοστά θνησιμότητας ποικίλλουν και έχουν άμεση εξάρτηση με την υγειονομική περίθαλψη στην οποία έχουν πρόσβαση οι πιο ευάλωτοι ασθενείς. Στο Κονγκό, κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης, το ποσοστό θνησιμότητας κυμάνθηκε περίπου στο 4%. Η μορφή ΙΙ, η οποία εξαπλώθηκε παγκοσμίως, ήταν πολύ λιγότερο θανατηφόρα. Σε καμία περίπτωση, όμως, ο ιός mpox δεν είναι COVID-19. Επιπλέον, η ύπαρξη του εμβολίου, δεδομένα μπορεί να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τον ιό.

Τύποι της ευλογιάς των πιθήκων

Υπάρχουν δύο τύποι της ευλογιάς των πιθήκων: clade I και clade II.

1. Ο Clade I ευθύνεται για την πρόκληση σοβαρών ασθενειών και θανάτου. Ο Clade I είναι ενδημικός (βρίσκεται φυσικά) της Κεντρικής Αφρικής.
2. Ο Clade II είναι ο τύπος που «ευθύνεται» για τον συναγερμό που σήμανε λόγω της εξάπλωσής του ιού το 2022. Οι λοιμώξεις από το clade II mpox είναι λιγότερο σοβαρές. Ο Clade II είναι ενδημικός (βρίσκεται φυσικά) στη Δυτική Αφρική.

Εικ.1 Κλάσεις του ιού mpex στις χώρες της Αφρικής (CDC)

Ανακάλυψη & ιστορία

Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων (mpox) ανακαλύφθηκε το 1958, όταν δύο κρούσματα ασθένειας που μοιάζει με ευλογιά, εμφανίστηκαν σε αποικίες πιθήκων που κρατήθηκαν για έρευνα. Παρά το γεγονός ότι αρχικά ονομάστηκε «ευλογιά των πιθήκων», η πηγή της νόσου παραμένει άγνωστη. Οι επιστήμονες θεωρούν πως αφρικανικά τρωκτικά και πρωτεύοντα πλην του ανθρώπου (όπως οι πίθηκοι) μπορεί να φέρουν τον ιό και να μολύνουν ανθρώπους.

Το πρώτο κρούσμα στον άνθρωπο καταγράφηκε το 1970, στη σημερινή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Το 2022, το mpox εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Πριν από αυτό, περιπτώσεις mpox σε άλλα μέρη ήταν σπάνιες και συνήθως συνδέονταν με ταξίδια ή με ζώα που εισάγονταν από περιοχές όπου το mpox είναι ενδημικό.

Το 2022, η νόσος μετονομάστε σε mpox από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, για να ακολουθήσει τις σύγχρονες οδηγίες για την ονομασία των ασθενειών. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν ότι τα ονόματα ασθενειών θα πρέπει να αποφεύγουν να προσβάλλουν πολιτιστικές, κοινωνικές, εθνικές, περιφερειακές, επαγγελματικές ή εθνοτικές ομάδες και να ελαχιστοποιούν τις περιττές αρνητικές επιπτώσεις στο εμπόριο, τα ταξίδια, τον τουρισμό ή την καλή διαβίωση των ζώων. Ωστόσο, ο ιός που το προκαλεί εξακολουθεί να έχει το ιστορικό του όνομα.

Εξανθήματα της ευλογιάς των πιθήκων

Τα άτομα με ευλογιά των πιθήκων συχνά εμφανίζουν εξανθήματα, μαζί με άλλα συμπτώματα. Το εξάνθημα θα περάσει από διάφορα στάδια, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας κρούστας, πριν από την επούλωση.

Τα εξανθήματα αυτά μπορεί να εμφανιστούν στα χέρια, τα πόδια, το στήθος, το πρόσωπο ή το στόμα ή τα γεννητικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του πέους, των όρχεων, τα χειλιών, του κόλπου και του πρωκτού.

Παρακάτω, στις φωτογραφίες παρουσιάζονται παραδείγματα εξανθημάτων της ευλογιάς των πιθήκων.

Εικ. 2 Ασθενής με ευλογιά των πιθήκων

Εικ. 3 Ασθενής με ευλογιά των πιθήκων

Ευλογιά των πιθήκων: πως μεταδίδεται;

Και οι δύο τύποι ευλογιάς των πιθήκων μεταδίδονται μέσω της άμεσης επαφής με μολυσμένα ζώα, της στενής ανθρώπινης επαφής ή με μολυσμένα υλικά.

Ανθρώπινη επαφή

• Άμεση επαφή με δέρμα που έχει εμφανίσει εξανθήματα του ιού
• Επαφή με σάλιο
• Εκκρίσεις του ανώτερου αναπνευστικού (π.χ. βλέννα)
• Σωματικά υγρά ή τραύματα στην περιοχή του πρωκτού, του ορθού ή του κόλπου
• Ερωτική συνεύρεση
• Αγκαλιές, μασάζ και φιλιά
• Παρατεταμένες αλληλεπιδράσεις πρόσωπο με πρόσωπο (όπως η ομιλία ή η αναπνοή)

Οι έγκυες με mpox μπορούν να μεταδώσουν τον ιό στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή στο νεογνό μετά τη γέννα.

Επαφή με ζώα

• Επαφή με μικρόσωμα ζώα στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, όπου ο mpox είναι ενδημικός
• Άμεση στενή επαφή με μολυσμένο ζώο (π.χ. δαγκώματα και γρατζουνιές από αυτά) σε περιοχές όπου ο mpox είναι ενδημικός
• Παγίδευση ή κατανάλωση μολυσμένων άγριων ζώων (π.χ. κυνήγι άγριων ζώων) σε περιοχές όπου ο mpox είναι ενδημικός
• Ο κίνδυνος μόλυνσης από τα κατοικίδια ζώα δεν μπορεί να αποκλειστεί αλλά είναι εξαιρετικά σπάνιος

Επαφή με μολυσμένα αντικείμενα

• Σκεύη κουζίνας
• Υφάσματα
• Επιφάνειες
• Ρούχα
• Κλινοσκεπάσματα
• Πετσέτες

Ευλογιά των πιθήκων: συμπτώματα & σημάδια

Η παρουσία εξανθημάτων αποτελεί αρκετά συχνό σύμπτωμα σε άτομα με ευλογιά των πιθήκων. Η περίοδος επώασης της νόσου είναι 6 έως 13 ημέρες με διακύμανση από 5 έως 21 ημέρες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο ασθενής μπορεί να μην έχει συμπτώματα και να αισθάνεται καλά.

Το εξάνθημα θα περάσει από διάφορα στάδια, όπως τη δημιουργία κρούστας, πριν από την επούλωση. Ως προς την εμφάνιση, μοιάζει με σπυράκι ή φουσκάλα και μπορεί να συνοδεύεται με πόνο ή φαγούρα.

Άλλα συμπτώματα του mpox μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πυρετός
• Κρυάδες
• Διογκωμένοι λεμφαδένες
• Εξάντληση
• Μυϊκοί πόνοι και οσφυαλγία
• Πόνος στην πλάτη
• Πονοκέφαλος
• Συμπτώματα του αναπνευστικού (π.χ. πονόλαιμος, ρινική συμφόρηση ή βήχας)

Ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει μέρος ή όλα απ’ αυτά τα συμπτώματα. Συνήθως, τα συμπτώματα mpox ξεκινούν εντός 21 ημερών από την έκθεση στον ιό. Εάν έχετε συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, πιθανότατα θα εμφανίσετε εξάνθημα 1-4 ημέρες αργότερα.

Ευλογιά των πιθήκων: ομάδες κινδύνου

Παρόλο που η πλειονότητα των περιστατικών το 2022 αφορούσε άνδρες που είχαν σεξουαλική επαφή με άτομα του ιδίου φύλου, σήμερα, οποιοσδήποτε έχει στενή, άμεση επαφή (συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής επαφής) με άτομο που νοσεί από την ευλογιά των πιθήκων, διατρέχει τον κίνδυνο να προσβληθεί από τον ιό. Ορισμένες ακόμα ομάδες κινδύνου είναι οι παρακάτω:

• Άτομα εξασθενημένο ανοσοποιητικό
• Ανοσοκατεσταλμένοι
• Έγκυες
• Παιδιά
• Άτομα που λαμβάνουν ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές

Μπορεί οι συγκεκριμένες ομάδες να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, ωστόσο, η ευλογιά των πιθήκων, μπορεί να προσβάλλει οποιονδήποτε έρθει σε επαφή με κάποιο κρούσμα ή μολυσμένη επιφάνεια. Οι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες συνίσταται να εμβολιαστούν προληπτικά, χωρίς να αφορά όμως μόνο αυτούς τους ανθρώπους ο εμβολιασμός.

Ευλογιά των πιθήκων: τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

Μέχρι στιγμής, η ευλογιά των πιθήκων δεν έχει επιβεβαιωμένο κρούσμα στην Ελλάδα. Μάλιστα, τα δεδομένα για την Ε.Ε., δείχνουν πως μόνο στη Σουηδία έχει βρεθεί ένα κρούσμα μέχρι στιγμής. Η πλειονότητα των κρουσμάτων αφορά την αφρικανική ήπειρο, όπου και εξαπλώθηκε ο ιός το 1970 και το 2022.

Ωστόσο, οι ειδικοί, αναφέρουν ότι δε θα αργήσει η στιγμή που θα παρουσιαστούν κρούσματα στη χώρα μας. Κι αυτό, γιατί υπάρχουν άτομα που επισκέπτονται τις χώρες της Αφρικής, όπως τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και ερχόμενοι να «φέρουν» τον ιό. Σημαντικό ρόλο στην πιθανή εξάπλωση παίζει ο μεγάλος χρόνος επώασης, όπου μπορεί να έρθουν εδώ οι ταξιδιώτες υγιείς και μετά να εκδηλώσουν το νόσημα.

Πως γίνεται η διάγνωση της ευλογιάς των πιθήκων;

Η διάγνωση της ευλογιάς των πιθήκων πραγματοποιείται σε αρκετές περιπτώσεις μέσω των κλινικών συμπτωμάτων, ωστόσο, για ασφαλή αποτελέσματα, πρέπει να γίνει διενέργεια κλινικών εξετάσεων, όπως οι παρακάτω:

• Test αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR)
• Δείγμα από εξάνθημα ή βιοψία όπου είναι εφικτό
• Ανίχνευση αντιγόνου αντισωμάτων (δεν είναι χρήσιμη εξέταση, καθώς δεν κάνει διάκριση μεταξύ των διαφόρων ειδών του γένους Orthopoxvirus)

Ευλογιά των πιθήκων: αντιμετώπιση & εμβολιασμός

Μέχρι στιγμής, για την αντιμετώπιση και θεραπεία της ευλογιάς των πιθήκων δεν υπάρχει κάποια ενδεδειγμένη αγωγή. Βασικά σημεία για τη θεραπεία, είναι η ανακούφιση από τους πόνους και το γενικότερο αίσθημα αδιαθεσίας που νιώθει ο ασθενής.

Θεραπεία

Ορισμένα αντιικά φάρμακα με δραστικές ουσίες όπως το tecovirimat (τεκοβιριμάτη), που αναπτύχθηκαν αρχικά για τη θεραπεία της ευλογιάς, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του mpox, με τις μελέτες να συνεχίζονται για τη δράση του. Επιπλέον, σκευάσματα που έχουν ως δραστικές ουσίες την ιβουπροφαίνη και την παρακεταμόλη, μπορούν να ανακουφίσουν εξίσου από τα συμπτώματα.

Για τα ενοχλητικά εξανθήματα, ορισμένα τοπικά τζελ με βενζοκαΐνη ή λιδοκαΐνη μπορούν να χρησιμεύσουν για προσωρινή ανακούφιση.

Εμβολιασμός

Ο εμβολιασμός αποτελεί το ισχυρότερο «όπλο» για την πρόληψη της ευλογιάς των πιθήκων. Στα πλαίσια της καμπάνιας πρόληψης κατά της ευλογιάς των πιθήκων (τύπος mpox), είναι διαθέσιμος ο εμβολιασμός για άτομα άνω των 18 ετών.

Πρόληψη για την ευλογιά των πιθήκων

Για την πρόληψη της ευλογιάς των πιθήκων, θα πρέπει να αποφεύγετε τις στενές επαφές με άτομα προσβεβλημένα από τη λοίμωξη και να τηρείτε τις καθιερωμένες μεθόδους προσωπικής υγιεινής. Επιπλέον, θα πρέπει να αποφεύγετε την άμεση επαφή με άτομα που μπορεί να θεωρηθούν κρούσματα. Σε κάθε περίπτωση, ο εμβολιασμός αποτελεί το πιο ισχυρό «όπλο» πρόληψης για την ευλογιά των πιθήκων.

Τι πρέπει να κάνω αν νοσήσω;

Αν έχετε νοσήσει από την ευλογιά των πιθήκων, μπορείτε να ακολουθήσετε τις παρακάτω συμβουλές:

• Ενημερώστε τα άτομα που είχατε στενή επαφή
• Μείνετε στο σπίτι μέχρι να υποχωρήσουν τα εξανθήματα και να επανέλθει το δέρμα στην πρότερη μορφή του
• Καλύψτε τα εξανθήματα με γάζες ή επιδέσμους και φορέστε μια ιατρική μάσκα όταν βρίσκεστε κοντά σε άλλα άτομα
• Αποφύγετε οποιαδήποτε σωματική επαφή
• Μην ξύνετε, ξυρίζετε και προκαλείτε οποιαδήποτε βλάβη τα εξανθήματα
• Διατηρήστε τις δερματικές βλάβες/εξανθήματα καθαρά και στεγνά μετά το μπάνιο σας
• Πλένετε συχνά τα χέρια με σαπούνι και νερό ή χρησιμοποιείτε απολυμαντικό χεριών με βάση το οινόπνευμα, ειδικά μετά από άμεση επαφή με το εξάνθημα
• Εάν έχετε εξάνθημα στα χέρια σας, να είστε προσεκτικοί όταν πλένεστε ή χρησιμοποιείτε απολυμαντικό για να μην ερεθίσετε το εξάνθημα
• Τρώτε υγιεινά και ξεκουραστείτε αρκετά, έτσι ώστε να επανέλθει ο οργανισμός σας

Πότε πρέπει να επικοινωνήσω με έναν ιατρό;

Θα πρέπει να επικοινωνήσετε με έναν ιατρό αν παρατηρήσετε εξάνθημα με φυσαλίδες στο σώμα σας και:

• έχετε επιστρέψει από τη Δυτική ή Κεντρική Αφρική τις τελευταίες 3 εβδομάδες
• έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε ευλογιά των πιθήκων τις τελευταίες 3 εβδομάδες
• έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε δερματικές βλάβες τις τελευταίες 3 εβδομάδες

✍️ Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα προφύλαξης καθώς και το τι πρέπει να κάνετε εάν νοσήσετε, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον ΕΟΔΥ στην τηλεφωνική γραμμή 210 5212054 όλο το 24ωρο.