Γλουτένη: Τι είναι και πώς επηρεάζει τον οργανισμό μας;

Τα τελευταία χρόνια ακούμε για τη δυσανεξία στη γλουτένη. Παρόλο που μπορεί να έχει πάρει διαστάσεις μόδας, η δυσανεξία στη γλουτένη είναι μια πάθηση και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Τι είναι όμως η γλουτένη και πώς καταλαβαίνουμε ότι έχουμε δυσανεξία σ’ αυτήν;

Τι είναι η γλουτένη;

Η γλουτένη είναι μια ομάδα πρωτεϊνών που βρίσκεται στα δημητριακά, όπως το σιτάρι, η σίκαλη και το κριθάρι. Είναι μια σύνθεση των πρωτεϊνών γλουτενίνη και γλιαδίνη. Η γλουτένη προσδίδει την κολλώδη υφή όταν αναμειγνύεται το αλεύρι με το νερό, μια ιδιότητα που κάνει τη ζύμη ελαστική και δίνει στο ψωμί την ικανότητα να φουσκώνει κατά το ψήσιμο. Λόγω αυτών των ιδιοτήτων της χρησιμοποιείται και σε πολλά τρόφιμα ως πρόσθετο.

Δυσανεξία στη γλουτένη

Συχνά ακούμε για περιπτώσεις δυσανεξίας στη γλουτένη. Η δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη) είναι μια κληρονομική πάθηση του λεπτού εντέρου που έχει επίδραση σε όλο το σώμα. Αφορά το 0,3 με 1% του δυτικού πληθυσμού και χαρακτηρίζεται από παθολογικό τοίχωμα του λεπτού εντέρου το οποίο βελτιώνεται με δίαιτα ελεύθερη γλουτένης ενώ υποτροπιάζει με την πρόσληψη γλουτένης.

Τα άτομα με κοιλιοκάκη εμφανίζουν συχνά ανεπάρκεια σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά, απώλεια βάρους, μειωμένη ανάπτυξη (αν πρόκειται για παιδιά), αναιμία, οστεοπόρωση κ.α.

Τέλος, αν δεν διαγνωστούμε και δεν αποβάλλουμε τη γλουτένη από τη διατροφή μας μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε καρκίνο του εντέρου.

Πώς όμως καταλαβαίνουμε ότι έχουμε δυσανεξία στη γλουτένη;

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης γίνεται με βιοψία από τις λάχνες του λεπτού εντέρου, από τον γαστρεντερολόγο.

Τα συνηθέστερα συμπτώματα της δυσανεξίας στη γλουτένη είναι:

• Πόνος στην κοιλιά
• Πρήξιμο στην κοιλιά
• Διάρροια ή Δυσκοιλιότητα
• Εμετός
• Απώλεια βάρους
• Κόπωση

Η αποφυγή τροφίμων που περιέχουν γλουτένη και η επιλογή τροφίμων από τα οποία έχει αφαιρεθεί η γλουτένη προσφέρουν ανακούφιση και προστατεύουν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Παρ’ όλα αυτά είναι αδύνατον να αποφύγουμε την γλουτένη πλήρως καθώς ακόμα και το ίχνος γλουτένης επηρεάζει και επιβαρύνει την υγεία κάπου με δυσανεξία σε αυτή.

Τι πρέπει να προσέξουμε στη διατροφή μας;

Εάν διαγνωστείτε με κοιλιοκάκη θα πρέπει να αποφύγετε τελείως τις τροφές με γλουτένη.

Τροφές χωρίς γλουτένη είναι:

• Το κρέας
• Τα αυγά
• Τα φρούτα
• Τα λαχανικά
• Το καλαμπόκι
• Η πατάτα
• Το γιαούρτι
• Τα περισσότερα τυριά
• Τα όσπρια
• Οι ξηροί καρποί

Όλα τα παραπάνω τρόφιμα δεν περιέχουν γλουτένη, εκτός κι αν έχουν υποστεί κάποια επεξεργασία. Αυτό που πρέπει να προσέχετε κάθε φορά είναι οι συσκευασίες των προϊόντων, ακόμα και αυτών που γνωρίζετε ότι φυσιολογικά δεν περιέχουν γλουτένη, καθώς ενδέχεται να έχουν παραχθεί σε εργοστάσια που χειρίζονται σιτηρά και επομένως να περιέχουν ίχνη γλουτένης. Σε αυτές τις περιπτώσεις πάντα καταγράφεται στον πίνακα με τα συστατικά του τρόφιμου και θα πρέπει να το αποφεύγετε.

Χρειάζεται προσοχή, ώστε άλλα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, και πιθανόν βρίσκονται στον χώρο, να μην έρχονται σε επαφή με εκείνα που θα καταναλώσετε εσείς, γιατί έτσι μπορεί να γίνει επιμόλυνση με γλουτένη και τελικά να καταναλώσετε ίχνη γλουτένης, χωρίς να το καταλάβετε. Γι’ αυτό τον λόγο αποφύγετε να μαγειρέψετε για παράδειγμα το κρέας, που φυσιολογικά δεν περιέχει γλουτένη, σε μαγειρικό σκεύος που προηγουμένως είχατε ψωμί, χωρίς να το ξεπλύνετε πρώτα, καθώς κατευθείαν το επιμολύνετε με γλουτένη.

Μεγάλη προσοχή, επίσης, πρέπει να δείξετε και στα μπαχαρικά. Κάποια μπαχαρικά περιέχουν γλουτένη, και μπορεί με αυτό τον τρόπο να προσθέτετε γλουτένη σε τρόφιμα που φυσιολογικά δεν περιέχουν, χωρίς να το αντιλαμβάνεστε.

Μια άλλη πηγή γλουτένης είναι τα φάρμακα και τα συμπληρώματα διατροφής, καθώς πολλά περιέχουν γλουτένη. Εάν έχετε δυσανεξία, θα πρέπει να διαβάζετε πολύ προσεκτικά τις ετικέτες των φαρμάκων και των παραφαρμάκων πριν τα λάβετε, και να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας σχετικά με το τι είναι καλό για εσάς.

Τα προβιοτικά είναι σύμμαχος στον αγώνα σας. Αν και χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση, στις μελέτες που έχουν γίνει ως τώρα φαίνεται πως τα προβιοτικά B.Lactis προστατεύουν από τις επικίνδυνες δράσεις της γλουτένης στο έντερο στα άτομα με δυσανεξία. Έτσι κι αλλιώς τα προβιοτικά συμβάλλουν συνολικά στην καλή υγεία του εντέρου και στην ανακούφιση από συμπτώματα του γαστρεντερικού.

Μαζί με όλα τα παραπάνω, θα πρέπει να κάνετε τακτικά εξετάσεις αίματος, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ελλείψεων σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά.

Στο εμπόριο πλέον μπορεί κανείς να βρει μεγάλη γκάμα προϊόντων χωρίς γλουτένη, όπως μακαρόνια ή ψωμί, ακόμα και γλυκά χωρίς γλουτένη, όπως κέικ. Έτσι, δεν χρειάζεται να στερηθείτε πολλά πράγματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα αναγράφεται στην ετικέτα ένα σήμα με την ένδειξη gluten free, δηλαδή ελεύθερο γλουτένης. Υπάρχουν ειδικά καταστήματα ή παραρτήματα σε σούπερ μάρκετ που διαθέτουν πολλά ράφια με προϊόντα χωρίς γλουτένη. Τέλος, διάσημοι σεφ μας έχουν χαρίσει πληθώρα συνταγών και πολλά ζαχαροπλαστεία κατασκευάζουν νοστιμότατα γλυκά που δεν περιέχουν γλουτένη.

Ευαισθησία στη γλουτένη

Εκτός από την κοιλιοκάκη, υπάρχει και η ευαισθησία στη γλουτένη. Η ευαισθησία στη γλουτένη εκδηλώνεται με συμπτώματα από το πεπτικό, ανάλογα της κοιλιοκάκης ίσως σε πιο ήπιο βαθμό, με αρνητική, όμως, βιοψία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συστήνεται ο αποκλεισμός της γλουτένης από τη διατροφή, για ένα χρονικό διάστημα μερικών μηνών (περίπου 6-12 μήνες) προκειμένου να αποκατασταθούν οι βλάβες στις λάχνες του λεπτού εντέρου.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αφαιρέσετε τη γλουτένη από τη διατροφή σας εάν δεν έχετε δυσανεξία ή ευαισθησία σε αυτή. Η αποφυγή της γλουτένης, εάν δεν υπάρχει πρόβλημα στην ανοχή αυτής, δεν έχει κανένα όφελος και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σαν πιο υγιεινός τρόπος ζωής ή σαν μέθοδος απώλειας βάρους.

Αντιθέτως, εγκυμονεί αρκετούς κινδύνους, καθώς δημιουργεί μία δίαιτα φτωχή σε φυτικές ίνες, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και σε αρκετά ιχνοστοιχεία και μπορεί να προκαλέσει άλλα προβλήματα υγείας και διατροφικές ελλείψεις, ενώ ταυτόχρονα όχι μόνο δεν βοηθάει στην απώλεια βάρους, αλλά ενδέχεται να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα!

Επιμέλεια Άρθρου: Ομάδα Pharm24