Πως η Παχυσαρκία Συντελεί στη Μειωμένη Γονιμότητα;

Παχυσαρκία και γονιμότητα, πως επηρεάζει η μία κατάσταση την άλλη, τι ισχύει για τον άνδρα και τη γυναίκα αντίστοιχα και πως μπορούμε να βελτιώσουμε τα όποια προβλήματα γονιμότητας συνδέονται με τη διατροφή μας;

Η παχυσαρκία έχει χαρακτηριστεί ως πανδημία από το American Medical Association (AMA), που απαιτεί πρόληψη και σωστή διαχείριση καθώς σχετίζεται με πολλές χρόνιες νόσους όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και διάφοροι τύποι καρκίνου.

Ουσιαστικά αποτελεί μία νόσο, η οποία απασχολεί ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού παγκοσμίως. Τα δεδομένα δείχνουν μια πολύ μεγάλη αύξηση των παχύσαρκων ατόμων από το 1980 έως το 2013, από 28% σε 36% στους άνδρες και από 29% σε 38% στις γυναίκες. Το ίδιο ποσοστό υπολογίζεται μέχρι το 2030 να έχει αυξηθεί κατά 40%.

Mε τον όρο υπογονιμότητα από την άλλη, ορίζουμε την αποτυχία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από 12 μήνες τακτικής σεξουαλικής επαφής, χωρίς τη χρήση αντισυλληπτικών μέσων. Το 85% των ζευγαριών με υπογονιμότητα έχουν μια αναγνωρίσιμη αιτία, που τους εμποδίζει από την επίτευξη εγκυμοσύνης όπως κάποια δυσλειτουργία στην ωορρηξία ή κάποιο ανδρικό παράγοντα, όπως μειωμένη συγκέντρωση ή κινητικότητα σπερματοζωαρίων.

Ανδρική γονιμότητα & παχυσαρκία

Η παχυσαρκία στους άνδρες μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα, καθώς το αυξημένο σωματικό λίπος αλληλεπιδρά με το ανδρικό ενδοκρινικό αναπαραγωγικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, το αυξημένο σωματικό λίπος επηρεάζει τη λειτουργία του άξονα υποθαλάμου – υπόφυση – γονάδων (όρχεων στους άνδρες) επιδρώντας στην παραγωγή των ανδρικών ορμονών.

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που οδηγούν στην υπογονιμότητα;

Η βασική ορμόνη του ανδρικού φύλου είναι η τεστοστερόνη. Ωστόσο, στους παχύσαρκους άνδρες παρατηρείται μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης, αλλά και αυξημένη μετατροπή της τεστοστερόνης σε οιστραδιόλη (ορμόνη του γυναικείου φύλου). Είναι φυσιολογικό για τους άνδρες να παράγουν οιστραδιόλη, όμως φυσιολογικά παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.

Ο συνδυασμός, λοιπόν, της αυξημένης οιστραδιόλης με τα αυξημένα επίπεδα φλεγμονής, που παρατηρούνται στους παχύσαρκους άνδρες, οδηγούν σε μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων. Αποτελέσματα μελέτης έδειξαν ότι σε σύγκριση με άνδρες φυσιολογικού σωματικού βάρους, οι παχύσαρκοι άνδρες είχαν 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ολιγοσπερμία, δηλαδή μικρή συγκέντρωση σπερματοζωαρίων στο σπέρμα τους. Παράλληλα, η παχυσαρκία στους άνδρες σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα για στυτική δυσλειτουργία.

Οι παχύσαρκοι άνδρες έχουν 1,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν προβλήματα στύσης σε σχέση με άνδρες φυσιολογικού σωματικού βάρους. Η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να είναι αποτέλεσμα της μειωμένης παραγωγής τεστοστερόνης αλλά και της αυξημένης παραγωγής φλεγμονωδών ουσιών. Ωστόσο, περισσότερη διερεύνηση χρειάζεται η επίδραση της μειωμένης, libido αλλά των ψυχολογικών παραγόντων που μπορεί να παίζουν ρόλο στη λειτουργία της ανδρικής στύσης.

Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί η ανδρική υπογονιμότητα μέσω της διατροφής

Η απώλεια σωματικού βάρους και πιο συγκεκριμένα η απώλεια σωματικού λίπους (ιδιαίτερα στην κοιλιά) οδηγεί σε βελτίωση πολλών παραμέτρων της γονιμότητας στους άνδρες. Σε σχέση με τη διατροφή, η αυξημένη πρόσληψη ενεργειακά πυκνών τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα και λίπος σε συνδυασμό με μειωμένη πρόσληψη φρούτων, λαχανικών και ωφέλιμων λιπαρών οξέων σχετίζεται με κακή ποιότητα σπέρματος και μειωμένη γονιμότητα.

Από την άλλη πλευρά, μια μεσογειακού τύπου διατροφή με αυξημένη πρόσληψη τροφών, όπως:

• φρούτα
• λαχανικά
• τρόφιμα πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα
• φυτικές ίνες
• αντιοξειδωτικά

Όλα τα παραπάνω φαίνεται να βοηθά την ποιότητα του σπέρματος. Σε μελέτη που έγινε σε ελληνικό πληθυσμό παρατηρήθηκε ότι η μεσογειακή διατροφή βελτιώνει τη συγκέντρωση, την κινητικότητα και τη μορφολογία του σπέρματος.

Συστατικά της διατροφής που μπορούν να βελτιώσουν την ανδρική υπογονιμότητα είναι οι βιταμίνες C, D, E, το φυλλικό οξύ, το βήτα καροτένιο, ο ψευδάργυρος, το σελήνιο, η L- καρνιτίνη, η ακετυλοκαρνιτίνη καθώς και το λυκοπένιο.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή της σωματικής άσκησης στη μείωση της υπογονιμότητας. Πέρα από τα οφέλη της στη μείωση του σωματικού βάρους, η άσκηση μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της τεστοστερόνης. Η υιοθέτηση μέτριας έντασης άσκηση βοηθάει στη μείωση της υπογονιμότητας, αλλά και στη βελτίωση της σεξουαλικής λειτουργίας.

Γυναικεία υπογονιμότητα & παχυσαρκία

Η παχυσαρκία πολύ συχνά συναντάται σε γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ). Το ΣΠΩ είναι μια πολύ συχνή ενδοκρινική διαταραχή στις γυναίκες, που συμπεριλαμβάνει τη πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών, κλινικά συμπτώματα κι εργαστηριακά ευρήματα υπερανδρογοναιμίας (δηλαδή αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων) καθώς και ολιγο-ωορρηξία (ή καθόλου ωορρηξία). Μελέτες έχουν δείξει ότι 50- 80% των γυναικών με ΣΠΩ είναι παχύσαρκες.

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που οδηγούν στην υπογονιμότητα;

Ο λιπώδης ιστός πέρα από την αποθήκευση λιποκυττάρων λειτουργεί και ως αποθήκη στεροειδών ορμονών, στις οποίες ανήκουν και τα ανδρογόνα, δηλαδή η τεστοστερόνη. Τα αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης μετατρέπονται σε οιστροδιόλη, η οποία ασκεί αρνητική επίδραση στον άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – γονάδων (ωοθηκών για τις γυναίκες).

Συγκεκριμένα, τα αυξημένα επίπεδα οιστραδιόλης μειώνουν την παραγωγή των ορμονών που είναι απαραίτητες για την ωρίμανση και την απελευθέρωση του ωαρίου από την ωοθήκη (ωορρηξία). Επιπλέον, η λεπτίνη (μια ορμόνη που παράγεται από τον λιπώδη ιστό) μπορεί να επηρεάσει την ωρίμανση του ωαρίου, παρεμβαίνοντας στην ωορρηξία.

Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί η γυναικεία υπογονιμότητα μέσω της διατροφής

Η απώλεια σωματικού βάρους μπορεί να δράσει ευεργετικά, μειώνοντας την υπογονιμότητα στις γυναίκες. Ακόμη και μια μικρή απώλεια 5- 10% του σωματικού βάρους μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της συσσώρευσης λίπους στην κοιλιά και να βελτιώσει τους δείκτες γονιμότητας. Αναφορικά με τη διατροφή, μια διατροφή πλούσια σε όσπρια, φρούτα, λαχανικά, τρόφιμα υψηλά σε φυτικές ίνες και ψάρια μπορεί να βελτιώσουν τις παραμέτρους της γυναικείας γονιμότητας.

Σε σχέση με τα θρεπτικά συστατικά της τροφής, το φυλλικό οξύ σε συνδυασμό με τη βιταμίνη Β12 φαίνεται ότι δρουν ευεργετικά καθώς και τα πολύ ωφέλιμα ω3 λιπαρά οξέα.

Συμπερασματικά, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας αλλά και η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών και του τρόπου ζωής αποτελούν σημαντικά εργαλεία στη μείωση της υπογονιμότητας σ’ ένα ζευγάρι που επιθυμεί να αποκτήσει το δικό του παιδί. Η κατάλληλη συμβουλευτική και η καθοδήγηση από τον θεράποντα ιατρό, θα σε βοηθήσει στην επίτευξη μιας επιτυχημένης και ασφαλούς εγκυμοσύνης.