Σύνδρομο Burnout: Τι Είναι, Αίτια, Συμπτώματα & Αντιμετώπιση

Το burnout, που πολλοί θα το γνωρίζουν και ως Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης ή ακόμα σε πιο άπλα λόγια “το κάψιμο” από τη δουλειά, είναι αυτό που ονομάζουμε σωματική και ψυχική εξάντληση από την εργασία μας, αν και μοιάζει αρκετά με την υπερκόπωση. Σημαντικό είναι όμως να μην το μπερδεύουμε, καθώς το burnout έχει ως βάση του πολλά συμπτώματα συναισθηματικής κατάρρευσης.

Δυο λόγια για την ιστορία του burnout

O όρος burnout χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Γερμανό Ψυχίατρο – Ψυχαναλύτη Freudenberger to 1974, για να περιγράψει τη σωματική και ψυχική εξάντληση των εργαζομένων στον κλάδο της υγείας (κυρίως των γιατρών και των νοσηλευτών καθώς εκεί παρατηρήθηκε έντονα και μαζικά αυτό το φαινόμενο). Σε επαγγέλματα δηλαδή που έρχονται σε άμεση επαφή με τον πόνο.

Ουσιαστικά ο εργαζόμενος στη φάση του burnout μοιάζει σαν ένα κερί, που τρεμοπαίζει συνέχεια η φλόγα του λίγο πριν σβήσει. Ο εργαζόμενος παρουσιάζει αδυναμία επίδοσης από τις μεγάλες απαιτήσεις που έχει το επάγγελμά του και θεωρεί πως η ενέργεια που έχει ξοδέψει είναι ήδη αρκετή.

Burnout: Τα αίτια & η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Αν και η επαγγελματική εξουθένωση όπως βλέπουμε σαν όρος υπήρχε, παρατηρείται πως πλέον με την καθημερινότητα και τις απαιτήσεις, τα ερεθίσματα και τους γρήγορους ρυθμούς είναι μία «σύγχρονη εργασιακή πανδημία». Πλέον παρατηρείται πως όλο και περισσότερες εταιρίες προσπαθούν να λάβουν μέτρα για την πρόληψη της εργασιακής εξουθένωσης με τακτά διαλείμματα των εργαζομένων, συμβουλευτική υποστήριξη κι έμφαση στο well being.

Για να αντιμετωπίσουμε όμως την εργασιακή κόπωση, το πρώτο βήμα, η μισή λύση είναι να την εντοπίσουμε εγκαίρως. Η διάγνωση της ίσως είναι δύσκολη γιατί έχει τόσο φανερά όσο και κρυφά συμπτώματα.

Με ποια συμπτώματα θα καταλάβω ότι έχω burnout;

Το burnout θα επηρεάσει το σωματικό, το ψυχικό, αλλά και το κοινωνικό επίπεδο του ατόμου. Πως;

• Σωματικά: Επηρεάζεται ο ύπνος με συμπτώματα αϋπνίας ή ανησυχίας κατά τη διάρκειά του. Αλλάζει η διατροφική συμπεριφορά, όπου συνήθως παρατηρείται μειωμένη όρεξη για φαγητό. Ακόμη, παρατηρείται αύξηση των εθισμών με μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρου, που ίσως χρησιμοποιούνται ως αγχολυτικά.
• Συναισθηματικά: Τα τρία βασικά συμπτώματα είναι η συναισθηματική εξάντληση, η εργασιακή αποξένωση κι η αδυναμία συγκέντρωσης. Το άτομο δεν έχει τη δύναμη να επενδύσει στην εργασία, οδηγείται σε θλίψη, αρνητική διάθεση κι αίσθημα ανεπάρκειας. Οι γνωστικές του λειτουργίες παρουσιάζουν έκπτωση όπως η μνήμη, η προσοχή και η συγκέντρωση σε ό,τι κάνει, με αποτέλεσμα έτσι να μειωθεί κι η αποδοτικότητά του. Μέσω της εργασιακής αποξένωσης, ο εργαζόμενος δε θέλει άλλο να δεσμεύεται στη δουλειά του και δεν έχει πλέον ισχυρά κίνητρα, για να πετύχει μελλοντικούς εργασιακούς στόχους.

Είτε λοιπόν είναι κρυφά, είτε φανερά, τα συμπτώματα του burnout θα τα αντιληφθείς από τα εξής:

1. Νιώθεις πως δε θέλεις να σηκωθείς από το κρεβάτι, για να πας στη δουλειά
2. Δε σου αρέσει τίποτα από τη δουλειά που έβγαλες σήμερα κι όλα σου φαίνονται μάταια
3. Αντιμετωπίζεις τυχόν πελάτες που συναναστρέφεσαι, με απάθεια ίσως και με θυμό γιατί νιώθεις πως σου «ρουφάνε την ενέργεια»
4. Δε θέτεις μελλοντικούς στόχους και δε μιλάς πια για τη δουλειά σου όπως παλιά
5. Τα κύρια συναισθήματα που βιώνεις καθημερινά, είναι θυμός, θλίψη, ανία (πλήξη), μελαγχολία, εκνευρισμός
6. Παρατηρείς αλλαγές και στην προσωπική σου ζωή, καθώς μπορεί να έχουν επηρεαστεί οι σχέσεις σου μη δείχνοντας να θέλεις να ακούσεις κάποια συμβουλή από τον σύντροφο ή την οικογένεια σου.

Το ερώτημα που έχεις να θέσεις στον εαυτό σου είναι «δουλεύω για να ζω ή ζω για να δουλεύω;» Η εργασία είναι πολύ σημαντική στη ζωή μας, και σίγουρα η απουσία της φέρνει έλλειψη χαράς. Μήπως όμως και η υπεραπασχόληση με αυτήν χάνει το νόημα του γιατί δουλεύουμε, ποιο είναι το κίνητρό μας, τι θέλουμε να αποδείξουμε στον εαυτό μας και από τι προσπαθούμε να ξεφύγουμε, από ποια πραγματικότητα προσπαθούμε να ξεφύγουμε δουλεύοντας, κάνοντας την εργασία ως τη μοναδική μας προτεραιότητα;

Ποιοι παθαίνουν πιο εύκολα burnout;

Το burnout σύμφωνα με τα παραπάνω είναι άκρως σοβαρό όταν συμβαίνει καθώς επηρεάζει σημαντικά τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική μας υγεία. Υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, που θα λέγαμε πως είναι πιο επιρρεπείς στο να βιώσουν επαγγελματική εξουθένωση. Αυτοί είναι:

• Ο υπερδεσμευμένος εργαζόμενος, όπου θέλει να αναλαμβάνει καθημερινά πολλές υποχρεώσεις χωρίς να του αρέσει να λέει όχι.
• Ο αυταρχικός εργαζόμενος, ο όποιος δεν εμπιστεύεται εύκολα τη δουλειά των άλλων και αναλαμβάνει πολλά περισσότερα από όσα του αναλογούν για να παίρνει τα εύσημα.
• Τέλος, ο αφοσιωμένος εργαζόμενος που θεωρεί καθήκον του να αναλαμβάνει τα περισσότερα και θεωρεί την εργασία το σημαντικότερο κομμάτι της ζωής του.

Πως θα αντιμετωπίσουμε αυτή την ψυχική και σωματική κόπωση;

Τα άτομα που βιώνουν burnout, θεωρούν πως οτιδήποτε τους συμβαίνει προέρχεται από τη συναισθηματική εξάντληση της δουλειάς και δίνουν βαρύτητα μόνο στο επιστημονικό κομμάτι. Τα καλά νέα είναι πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το burnout, αρκεί να παραδεχθούμε ότι υπάρχει.

1. Ζητάμε βοήθεια από συναδέλφους, φίλους και οικογένεια και ίσως κάνουμε και μία μικρή παύση από την εργασία μας, για να έρθουμε σε επαφή με τα συναισθήματά μας και να τα αφουγκραστούμε.
2. Στοχεύουμε στην κάλυψη των προσωπικών μας αναγκών με σωστή διατροφή και ισορροπημένο ύπνο.
3. Θέτουμε νέες ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εργασιακό μας εαυτό, αναγνωρίζοντας τα δυνατά μας κομμάτια ως εργαζόμενοι, αλλά και τα αδύναμα, αυτά που χρειάζονται βελτίωση κι αποδοχή.

Σημαντικό είναι να θυμόμαστε πως στόχος μας είναι η εξισορρόπηση προσωπικής κι επαγγελματικής ζωής. Κάποια περίοδο στη ζωή μας θα είναι πιο σημαντική η εργασία και σε άλλες στιγμές θα είναι η προσωπικές μας σχέσεις. Αυτή η εναλλαγή είναι απαραίτητη!

Μην ξεχνάς, λοιπόν να ρωτάς τον εαυτό σου «Τι έχω θυσιάσει πραγματικά για τη δουλειά μου; Αξίζει αυτή η θυσία;».

Συγγραφή άρθρου

Γεωργία Χριστίνα Κανελλοπούλου
Ψυχολόγος – Οικογενειακή Σύμβουλος
www.thepsytrap.gr