Τι είναι η καφεΐνη & ποιες οι ιδιότητές της;

Ο καφές αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας μας ενώ για πολλούς είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για να ξυπνήσουν και να ξεκινήσουν την ημέρα τους. Τι είναι αυτό που κάνει τον κάνει τον καφέ τόσο απαραίτητο; Είναι η καφεΐνη τελικά καλή ή βλαπτική για τον οργανισμό μας;

Τι είναι η καφεΐνη;

Η καφεΐνη είναι η ουσία του καφέ που ευθύνεται για τη διεγερτική δράση του. Είναι ένα διεγερτικό του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος και έτσι μειώνει τα συμπτώματα κούρασης και υπνηλίας. Αυτή η δράση της επιτυγχάνεται μέσω της καταστολής της δράσης μιας άλλης ουσίας, της Αδενοσίνης.

Ας δούμε όμως πρώτα τι είναι η Αδενοσίνη. Η αδενοσίνη είναι η ουσία που ρυθμίζει την υπνηλία και τη κούραση. Κατά τη διάρκεια της ημέρας ή όταν εργαζόμαστε πολύ, αυξάνεται η συγκέντρωση της αδενοσίνης με αποτέλεσμα να προκαλείται το αίσθημα της νύστας και της κόπωσης. Η καφεΐνη δρα μπλοκάροντας τη δράση της Αδενοσίνης και αναστέλλοντας έτσι την υπνηλία ή το αίσθημα της κόπωσης. Αυξάνει επίσης τα επίπεδα της αδρεναλίνης καθώς και τα επίπεδα της ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να προκαλεί εγρήγορση, αυξημένη συγκέντρωση και διέγερση.

Που υπάρχει η καφεΐνη;

Ο καφές δεν είναι η μόνη πηγή πρόσληψης της καφεΐνης. Την καφεΐνη μπορούμε να τη βρούμε και στο τσάι, τη σοκολάτα καθώς και σε ορισμένα διεγερτικά αναψυκτικά.

Ας μιλήσουμε όμως με αριθμούς :

Η αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη καφεΐνης είναι τα 300 mg-400 mg καφεΐνης.

Παρακάτω παρατίθενται προϊόντα που περιέχουν καφεΐνη και οι ποσότητα της καφεΐνης που περιέχουν. Έτσι προκύπτει πως για παράδειγμα πίνοντας 3-4 φλιτζάνια καφέ φίλτρου (190 ml το καθένα) φτάνουμε την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη.

Ο καφές :

• Ανακουφίζει τον πονοκέφαλο: Όταν συνδυαστεί με την παρακεταμόλη ή την ασπιρίνη, ο καφές αποτελεί θεραπεία εκλογής για τον πονοκέφαλο και την ημικρανία. Μικρές δόσεις καφεΐνης ανακουφίζουν από τον πόνο λόγω της συστολής των αιμοφόρων αγγείων και γι’ αυτό και περιλαμβάνεται σε διάφορα μη συνταγογραφούμενα αναλγητικά.
• Τονώνει τις πνευματικές λειτουργίες, βελτιώνει τη ψυχική διάθεση και τη πνευματική εγρήγορση.
• Έχει διουρητική δράση
• Βοηθά 3 στα 10 άτομα στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας
• Αποτελεί βασική πηγή αντιοξειδωτικών
• Μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης Parkinson, Alzheimer και κατάθλιψης.
• Μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων κατά 15% και της καρδιαγγειακής θνησιμότητας κατά 19%.
• Μειώνει το κίνδυνο μεταβολικών παθήσεων, όπως π.χ. Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 και 2. Ακόμα και μια μέτρια κατανάλωση καφέ, 1-2 φλιτζάνια την ημέρα, μειώνει σημαντικά της πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη.

Όλα τα παραπάνω ευεργετικά αποτελέσματα είναι δράσεις του καφέ σε φυσιολογική κατανάλωση, 2-3 φλιτζάνια την ημέρα.

Όλα αυτά κάνουν τον καφέ να ακούγεται πολύ καλός για τον οργανισμό μας. Από την άλλη, πολλοί λένε ότι είναι βλαπτικός και συστήνουν την ελάττωση του ή ακόμα και την διακοπή. Τι ισχύει τελικά; Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, καθώς η μέτρια κατανάλωση του έχει πολλά οφέλη για τον οργανισμό, αλλά είναι βλαπτικός σε ορισμένες περιπτώσεις.

Σε ποιες περιπτώσεις συστήνεται μείωση ή και διακοπή του καφέ;

• Σε γαστρεντερικές διαταραχές. Σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, οισοφαγίτιδα, γαστρίτιδα και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, χρειάζεται να μειώσουμε ή και να διακόψουμε τον καφέ. Ακόμα, αντενδείκνυται σε νόσο Crohn και ελκώδη κολίτιδα, κυρίως στις περιόδους έξαρσης (διάρροιες).
• Σε ιστορικό οστεοπόρωσης, καθώς μελέτες έχουν δείξει ότι μεγάλες ποσότητες καφέ αυξάνουν την απώλεια ασβεστίου από τον οργανισμό με αποτέλεσμα τα οστά να είναι πιο εύθραυστα.
• Στην εγκυμοσύνη. Ο καφές έχει την ικανότητα να διαπερνά τον πλακούντα και να περνάει στο έμβρυο. Αυτό δρα επιβαρυντικά στο έμβρυο, μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό και συνήθως συστήνεται κατανάλωση καφέ εώς 2 φλιτζάνια το μέγιστο.
• Στον θηλασμό. Δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα για την επίδραση του καφέ στο βρέφος που θηλάζει, όμως επειδή περνάει από τη θηλάζουσα μητέρα στο μωρό με το γάλα, και εδώ συστήνεται κατανάλωση εώς 2 φλιτζάνια την ημέρα.
• Σε άτομα με υψηλή πίεση. Ο καφές, όπως είδαμε και πιο πάνω, προκαλεί την παραγωγή της αδρεναλίνης, η οποία έχει τη τάση να αυξάνει τη πίεση και τον ρυθμό της καρδιάς. Έτσι κάποιος που έχει ήδη ανεβασμένη πίεση, καταναλώνοντας καφέ μπορεί να επιδεινωθεί. Και εδώ συστήνεται η κατανάλωση εώς 2 φλιτζάνια καφέ, το μέγιστο.
• Άτομα που πάσχουν από αϋπνία, αφού ακριβώς λόγω της δράσης της και του μηχανισμού δράσης της προκαλεί επαγρύπνηση και καταστέλλει την υπνηλία και το αίσθημα της κούρασης.

Ποια είναι τα συμπτώματα της υπερβολικής κατανάλωσης καφεΐνης;

Η υπερβολική κατανάλωση καφέ μπορεί να προκαλέσει :

• Αυπνία: Ακριβώς λόγω της δράσης και του μηχανισμού δράσης του, μπορεί να προκαλέσει αδυναμία έλευσης του ύπνου και να υποβαθμίσει την ποιότητα του ύπνου.
• Πονοκέφαλο: Παρόλο που, όπως είδαμε και πιο πάνω, μικρές δόσεις καφεΐνης χρησιμοποιούνται θεραπευτικά στον πονοκέφαλο και την ημικρανία, η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, αφού προκαλεί και επιδεινώνει την κεφαλαλγία.
• Ζάλη
• Αύξηση της πίεσης και ταχυπαλμία: Οι διεγερτικές επιδράσεις της καφεΐνης στο νευρικό σύστημα φαίνεται ότι προκαλούν αύξηση της αρτηριακής υπέρτασης και αύξηση των παλμών. Ωστόσο, πιο πολύ επηρεάζονται άτομα που δεν είναι συνηθισμένα στην κατανάλωση καφεΐνης και η επίδραση της στην αρτηριακή πίεση είναι μόνο προσωρινή. Ακόμα, η ταχυπαλμία δεν εμφανίζεται σε όλους.
• Αφυδάτωση: Ο καφές προκαλεί συχνοουρία, επομένως εάν δεν συνδυάζεται με μεγάλες ποσότητες νερού, η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση.
• Άγχος: Η πολύ μεγάλη κατανάλωση καφεΐνης (1.000 mg ημερησίως) ή και η φυσιολογική κατανάλωση σε άτομα με ευαισθησία στην καφεΐνη, είναι γνωστό ότι προκαλούν νευρικότητα, άγχος και τρέμουλο.
• Εξάρτηση στην καφεΐνη: Η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης ενδέχεται τελικά να προκαλέσει σωματική εξάρτηση, ανοχή δηλαδή στη δράση του καφέ με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε όλο και περισσότερη ποσότητα για να λειτουργήσουμε. Ακόμα, η διακοπή ή μείωση της καφεΐνης εκδηλώνει σύνδρομο στέρησης, με συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, εφίδρωση κούραση, άγχος, δυσκολία στη συγκέντρωση, κακή διάθεση και χαμηλή ενέργεια, τρέμουλο,

Τι συμβαίνει με το γάλα στον καφέ;

Κάτι που ακούμε πολύ συχνά για τον καφέ είναι ότι δεν κάνει να προσθέτουμε γάλα. Τι ισχύει τελικά με τον καφέ και το γάλα; Τι συμβαίνει και γιατί;

Το γάλα περιέχει μία πρωτεΐνη, την καζεΐνη, η οποία όταν έρχεται σε επαφή με τις πολυφαινόλες του καφέ προκαλεί στομαχικά προβλήματα όπως πόνο, φούσκωμα και κοιλιακές διαταραχές. Επίσης, επειδή ακριβώς η καζεΐνη δεσμεύει τις πολυφαινόλες, δεν τις αφήνει να ασκήσουν την αντιοξειδωτική τους δράση.Εκτός αυτού, όμως, το γάλα προσθέτει επιπλέον θερμίδες στον καφέ.

Ο καφές από μόνος του περιέχει ελάχιστες θερμίδες. Προσθέτοντας γάλα στον καφέ προστίθενται αμέσως “κενές” θερμίδες, θερμίδες δηλαδή χωρίς καμία διατροφική αξία. Ειδικά αν σκεφτούμε πως συνήθως μέσα στην μέρα πίνουμε 2-3 φλιτζάνια καφέ, οι θερμίδες αυτές πολλαπλασιάζονται, ειδικά αν κάποιος προσπαθεί να χάσει κιλά.Από την άλλη όμως, το γάλα στον καφέ μειώνει τον κίνδυνο οισοφαγικού καρκίνου, μειώνει την δράση της καφεΐνης, καθιστώντας το πιο ελαφρύ ρόφημα για τις απογευματινές ώρες και ανεβάζει λίγο το πολύ όξινο pH του καφέ (ο καφές έχει pH<5).

Καφές και ομοιοπαθητική θεραπεία πάνε μαζί;

Κατά τη λήψη ομοιοπαθητικών φαρμάκων, απαγορεύεται η λήψη πολλών τροφών, ποτών και φαρμάκων. Ένα από αυτά είναι ο καφές, καθώς σύμφωνα με τους ομοιοπαθητικούς γιατρούς ο καφές λειτουργεί ως αντίδοτο στα ομοιοπαθητικά φάρμακα και αναιρεί τη δράση τους. Κάποιοι άλλοι γιατροί λένε ότι σε κάποια ομοιοπαθητικά επιτρέπεται η χρήση του καφέ αρκεί να γίνεται αρκετές ώρες πριν και μετά τη λήψη της αγωγής.

Είναι ο ντεκαφεϊνέ καλός για τον οργανισμό μας;

Ο ντεκαφεϊνέ είναι καφές από τον οποίο έχει αφαιρεθεί, με κάποια μέθοδο, τουλάχιστον το 97% της καφεΐνης. Έτσι, δεν είναι ότι δεν περιέχει καθόλου καφεΐνη, αλλά κάθε φλιτζάνι περιέχει περίπου 2-3 mg καφεΐνης, αντί για 85 mg.Οι περισσότεροι άνθρωποι επιλέγουν τον ντεκαφεϊνέ για να αποφύγουν τις δυσάρεστες επιδράσεις της καφεΐνης, όπως το τρέμουλο, την νευρικότητα, την ένταση και την αϋπνία που πολλές φορές προκαλεί και τον θεωρούν πολύ καλύτερο από τον κανονικό καφέ.Είναι όμως πράγματι καλύτερος;

Ο ντεκαφεϊνέ έχει αντιοξειδωτικές ουσίες που έχει και ο κανονικός καφές και άρα πολλά από τα οφέλη του καφέ. Για παράδειγμα, μειώνει τη πιθανότητα εμφάνισης Alzheimer, Parkinson και άλλων νευρολογικών ασθενειών, όπως και ο κανονικός καφές, αλλά χωρίς τις ανεπιθύμητες ενέργειες της καφεΐνης (άγχος, διέγερση κλπ.). Ιδιαίτερα για όσους ενοχλεί η καφεΐνη, είναι μία καλή εναλλακτική. Από την άλλη, μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιεί χλωριούχο μεθυλένιο για την απομάκρυνση της καφεΐνης, έχει προκαλέσει ανησυχίες, καθώς πρόκειται για μία βλαπτική ουσία, της οποίας η εισπνοή προκαλεί αποσυντονισμό, θολή όραση, πονοκέφαλο, ζαλάδα, βήχα και επηρεάζει το νευρικό σύστημα. Ο FDA (Food And Drug Administration) έχει εγκρίνει τη χρήση του για την παραγωγή ντεκαφεϊνέ, με τη προϋπόθεση ότι η τελική του συγκέντρωση θα είναι μόνο 0,001%. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει επίσης πως ίσως να σχετίζεται ο ντεκαφεϊνέ με αυξημένο κίνδυνο ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ωστόσο άλλες έρευνες λένε ότι είναι ασφαλής, καθώς για να βγει το τελικό προϊόν, περνά από πολλές πλύσεις και καθαρισμό από τα χημικά που έχουν χρησιμοποιηθεί, οπότε προς το παρόν παραμένουν τα παραπάνω είναι μόνο υποψίες. Παρόλα αυτά υπάρχουν πολλά εναλλακτικά ροφήματα, πέραν του ντεκαφεϊνέ, εάν κάποιος θέλει να αποφύγει την καφεΐνη και έχει αμφιβολίες για τον ντεκαφεϊνέ.

Συγγραφή Άρθρου: Κέλλυ Πηγαδιώτη, Φαρμακοποιός @Pharm24