Υπερκόπωση: Αιτίες, Συμπτώματα & Αντιμετώπιση

Έντονοι ρυθμοί της καθημερινότητας, επιβαρυμένο πρόγραμμα, αρκετές ώρες εργασίας, στρες, άγχος, ελλιπής διατροφή: μερικοί από τους παράγοντες που μας «τρώνε» ενέργεια και εν συνεχεία, μας εξαντλούν. Μέχρι ένα σημείο, η κόπωση αποτελεί φυσικό επακόλουθο της απαιτητικής καθημερινότητας που ζούμε, αλλά τι γίνεται όταν φτάνουμε τις αντοχές μας στο κόκκινο;

Στο άρθρο που ακολουθεί, θα γίνει αναφορά στα συνήθη αίτια που συνδέονται με την υπερκόπωση αλλά και στους τρόπους διάγνωσης και αντιμετώπισης της υπερκόπωσης.

Τι είναι η υπερκόπωση;

Σύμφωνα με National Cancer Institute, ως υπερκόπωση ορίζεται το ακραίο αίσθημα κόπωσης και έλλειψης ενέργειας. Η υπερκόπωση επηρεάζει τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου, το οποίο νιώθει αδύναμο, εξαντλημένο και βαρύ.

Ορισμένοι τύποι κόπωσης, συμπεριλαμβανομένης της κόπωσης που σχετίζεται με τον καρκίνο, μπορεί να μην ανακουφίζονται πλήρως από τον ύπνο και μπορεί να διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά το τέλος της θεραπείας. Η διάγνωση της υπερκόπωσης είναι σημαντική, καθώς επηρεάζει εξ ολοκλήρου την καθημερινότητα του ασθενή και μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα άλλης, σοβαρότερης κατάστασης υγείας.

Αιτίες της Υπερκόπωσης

Κοινές αιτίες της υπερκόπωσης περιλαμβάνουν:

• Έλλειψη ύπνου: συνήθης αιτία, που προκαλείται λόγω ανεπαρκούς ή κακής ποιότητας ύπνου.
• Διατροφή και άσκηση: η έλλειψη σε θρεπτικά συστατικά λόγω ανθυγιεινούς διατροφής (π.χ. κατανάλωση τροφών χαμηλών σε θρεπτικά συστατικά) και στην καθημερινή σωματική δραστηριότητα προκαλεί προβλήματα κόπωσης.
• Άγχος και στρες: το άγχος, το στρες, η δυσκολία στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της καθημερινότητας κι η κατάθλιψη, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες πρόκλησης υπερκόπωσης.
• Ορμονικές αλλαγές: ορμονικές αλλαγές που παρατηρούνται κυρίως κατά την εφηβεία, την εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση, συμβάλλουν στην εμφάνιση συμπτωμάτων υπερκόπωσης.
• Ορισμένες ασθένειες: λοιμώξεις και ασθένειες από ιούς και βακτήρια, όπως ο COVID-19, η γρίπη ή μονοπυρήνωση, επιβαρύνουν τον οργανισμό, με αποτέλεσμα τη μείωση των επιπέδων ενέργειάς του.
• Ιατρικές θεραπείες και φάρμακα: ορισμένες ιατρικές θεραπείες ή φάρμακα όπως η χημειοθεραπεία, τα αντιισταμινικά, τα αγχολυτικά κι οι βήτα αποκλειστές, προκαλούν συμπτώματα όπως η υπνηλία και η αδυναμία του οργανισμού για κάποιο χρονικό διάστημα.
• Προβλήματα στην καρδιά και τους πνεύμονες: προβλήματα υγείας που συνδέονται με τη λειτουργία της καρδιάς ή των πνευμόνων, όπως η καρδιοπάθειες, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και το εμφύσημα, προκαλούν έντονη καταπόνηση του οργανισμού.
• Αυτοάνοσα: διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα έχουν ως σύμπτωμά τους την υπερκόπωση, όπως ο Λύκος, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας κι η Μυασθένεια Gravis.
• Ελλείψεις θρεπτικών συστατικών: η αναιμία και άλλες ανεπάρκειες βιταμινών, κυρίως των βιταμινών Β12 και D, είναι συχνές αιτίες έντονης κόπωσης.

Συμπτώματα της Υπερκόπωσης

Η υπερκόπωση μπορεί να επηρεάσει τις καθημερινές σας δραστηριότητες, ακόμα και τις πιο απλές. Συνήθως, αντιμετωπίζεται, ωστόσο, θα πρέπει να δώσετε βάση στα παρακάτω σημάδια και συμπτώματα που προμηνύουν την υπερκόπωση:

• Εξαιρετική κόπωση: μπορεί να φαντάζει κάτι ανούσιο ως σύμπτωμα, αλλά δεν είναι. Η εξαιρετική κόπωση που παρατηρείται περιγράφεται ως συντριπτική από τους ασθενείς και ως ένα είδος κόπωσης που δεν έχει βιώσει ο ασθενής ξανά στο παρελθόν.
• Προβλήματα ύπνου: συνήθη συμπτώματα που συνδέονται με τον ύπνο και την υπερκόπωση είναι το αίσθημα να ξυπνάτε και να μη νιώθετε αναζωογόνηση μετά τον ύπνο, έχετε διακεκομμένο ύπνο, έχετε συμπτώματα κάποιας γρίπης κατά το ξύπνημα ή αισθάνεστε αρκετά κουρασμένοι καθόλη τη διάρκεια της ημέρας.
• Προβλήματα σκέψης, μνήμης και συγκέντρωσης: εάν έχετε υπερκόπωση, είναι πολύ πιθανό να δυσκολεύεστε να θυμάστε ορισμένες λέξεις, ονόματα και αριθμούς, να έχετε δυσκολία στη εστίαση, να θυμηθείτε γεγονότα που έλαβαν χώρα προσφάτως και να έχετε καθυστερημένη ομιλία.
• Δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις: υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η εξάντληση κι η υπερκόπωση να επηρεάσουν τις διαπροσωπικές σας σχέσεις. Σύνηθες σύμπτωμα είναι η αποφυγή ενασχόλησης και συναισθηματικής δέσμευσης.
• Κακή φυσική κατάσταση: τα σωματικά συμπτώματα της υπερκόπωσης περιλαμβάνουν μυϊκούς πόνους, συχνούς πονοκεφάλους, πόνο στις αρθρώσεις χωρίς εμφανή αιτία, συχνό πονόλαιμο και πρησμένους λεμφαδένες στο λαιμό.

Πως γίνεται η διάγνωση της υπερκόπωσης;

Καθώς τα σημάδια και λόγοι εμφάνισης της υπερκόπωσης είναι πολυπληθή, είναι δύσκολο να εντοπιστεί η βασική αιτία της. Καταρχάς, ο γιατρός λαμβάνει το ιατρικό ιστορικό του ατόμου και κάνει μια σειρά από ερωτήσεις, με σκοπό να αποκλείσει άλλες αιτίες υπερκόπωσης. Παράλληλα, μπορεί να γίνει μια σειρά από διαγνωστικές και εργαστηριακές εξετάσεις, όπως εξετάσεις αίματος και απεικονιστικές εξετάσεις, που μπορούν να δώσουν μεγαλύτερη σαφήνεια για την αιτία του προβλήματος.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, το τεστ κοπώσεως αποτελεί την πιο δημοφιλή μέθοδο διάγνωσης της υπερκόπωσης. Το τεστ κοπώσεως ουσιαστικά είναι ένα καρδιογράφημα, όπου ο εξεταζόμενος περπατάει σε έναν κυλιόμενο τάπητα, παρόμοιο με τους διαδρόμους γυμναστικής των γυμναστηρίων. Είναι μια αρκετά ασφαλής εξέταση που προσφέρει χρήσιμες διαγνωστικές και προγνωστικές πληροφορίες για την καρδιαγγειακή υγεία του εξεταζόμενου.

Αντιμετώπιση της Υπερκόπωσης

Η αντιμετώπιση της υπερκόπωσης στοχεύει στην επίλυση των αιτιών που συνδράμουν στο αίσθημα εξάντλησης. Βασικοί πυλώνες στην αντιμετώπιση της υπερκόπωσης είναι η βελτίωση στις καθημερινές συνήθειες και αλλαγές στη διατροφή και τον ύπνο.

Βελτίωση Καθημερινών Συνηθειών

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η υπερκόπωση δεν αποτελεί μια μοναδική κατάσταση που χρήζει αντιμετώπισης αλλά έναν συνδυασμό παραγόντων. Μπορεί, λοιπόν, να χρειάζεται μια συνδυαστική θεραπεία για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της.
Παρακάτω, συγκεντρώσαμε και σας παρουσιάζουμε ορισμένους τρόπους αντιμετώπισης της υπερκόπωσης μέσω των καθημερινών σας συνηθειών:

• Αποφύγετε τη χρήση αλκοόλ και ουσιών: Διακόψτε ή μειώστε την κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικές ουσίες, καθώς επιβαρύνουν τον οργανισμό.
• Ακολουθήστε μια υγιεινή διατροφή: Μια ισορροπημένη διατροφή και άφθονο νερό θα προσφέρουν όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά στον οργανισμό σας.
• Διαχειριστείτε το άγχος: Ασκήσεις γιόγκα και ο διαλογισμός μπορούν να σας βοηθήσουν να ανακουφίσετε το άγχος και να αποκτήσετε περισσότερη ενέργεια.
• Τακτική άσκηση: Η τακτική άσκηση είναι ζωτικής σημασίας για έναν υγιεινό τρόπο ζωής. 30 λεπτά άσκησης καθημερινά είναι αρκετά για θεαματικά αποτελέσματα. Αρκετές έρευνες έχουν συνδέσει την άσκηση με την καλύτερη ποιότητα ύπνου. Ωστόσο, χρειάζεται μέτρο, καθώς η έντονη άσκηση μπορεί να επιφέρει υπερένταση και δυσκολία στον ύπνο.
• Βρείτε χρόνο να χαλαρώσετε: η επιδίωξη της χαλάρωσης βοηθάει στην αντιμετώπιση της πνευματικής και σωματικής κόπωσης. Εκτός της διατροφής και της φυσικής άσκησης, η διαχείριση του στρες μέσω τεχνικών χαλάρωσης μπορεί να επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της κόπωσης. Μπορείτε να χαλαρώσετε διαβάζοντας ένα βιβλίο, κάνοντας ασκήσεις γιόγκα ή διαλογισμού και να περνάτε ποιοτικό χρόνο με ανθρώπους που σας δημιουργούν θετικά συναισθήματα.

Αλλαγές στη Διατροφή και τον Ύπνο

Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη τροφή που θα εξαλείψει την κούραση σας, αλλά μπορεί να αισθάνεστε λιγότερο κουρασμένοι αν ακολουθείτε μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει να καταναλώνετε τα παρακάτω:

• Φρούτα
• Λαχανικά
• Δημητριακά ολικής άλεσης
• Ψάρια πλούσια σε λιπαρά οξέα

Στον αντίποδα θα πρέπει να αποφεύγετε επεξεργασμένα προϊόντα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Προτιμήστε πιο συχνά μικρά γεύματα, αν κουράζεστε μετά από μεγάλα γεύματα.

Εκτός της διατροφής, μια αξιόπιστη μέθοδος για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της υπερκόπωσης, είναι η συμπερίληψη των συμπληρωμάτων διατροφής στην καθημερινότητά μας. Παρακάτω, σας παρουσιάζουμε ορισμένες από τις καλύτερες βιταμίνες και μέταλλα για την αντιμετώπιση της υπερκόπωσης:

• Βιταμίνη Β12: Η βιταμίνη Β12 διατηρεί την καλή υγεία του νευρικού συστήματος, συμβάλλει στις δομές του DNA αλλά αποτελεί κι ένα θρεπτικό συστατικό που συνδέεται με την ενέργεια και την ευεξία μας. Σύμφωνα με έρευνες, η έλλειψη της βιταμίνης Β12 έχει συνδεθεί με το αίσθημα κούρασης και αδυναμίας.
• Βιταμίνη D: Η «βιταμίνη του ήλιου» είναι απαραίτητη για τον οργανισμό, καθώς συμβάλλει στη λειτουργία των οστών και των ματιών, αλλά είναι εξίσου σημαντική για την καλή διάθεση και την ενέργεια. Έρευνες έχουν συνδέσει την κατάθλιψη με ελλείψεις σε βιταμίνη D.
• Σίδηρος: Το ανθρώπινο σώμα χρησιμοποιεί σίδηρο για να παράγει αιμοσφαιρίνη, μια πρωτεΐνη στο αίμα, που μεταφέρει οξυγόνο στο υπόλοιπο σώμα. Όταν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης είναι χαμηλά, προκύπτει αίσθημα κόπωσης και εξάντλησης.
• Μαγνήσιο: Το σώμα χρειάζεται μαγνήσιο για τη λειτουργία των νεύρων και των μυών και για την παραγωγή ενέργειας. Επιπλέον, το μαγνήσιο συμβάλλει στην ισορροπία των ηλεκτρολυτών, που συνδέονται άμεσα με τα επίπεδα ενέργειας του οργανισμού.

Σημαντικό κομμάτι επίσης στην προσπάθεια αντιμετώπισης της υπερκόπωσης είναι αυτό του ύπνου. Θα πρέπει να θεσπίσετε ως στόχο επτά έως εννέα ώρες ύπνου κάθε βράδυ, σε σταθερές ώρες.

Για να το επιτύχετε αυτό, θα πρέπει να μην καταναλώνετε υπερβολική καφεΐνη, να μην παραμένετε πολλή ώρα μπροστά από την οθόνη του κινητού και να μην ασκείστε αμέσως πριν τον ύπνο. Επίσης, διατηρείτε τον χώρο που κοιμάστε χαλαρωτικό (όχι έντονα φωτεινός, θορυβώδεις ή ζεστός).

Πρόληψη Υπερκόπωσης

Ορισμένα αλλαγές στην καθημερινότητά μας μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της κόπωσης που προκαλείται από τις καθημερινές δραστηριότητες. Για να ενισχύσετε τα επίπεδα ενέργειας του οργανισμού σας μπορείτε να λάβετε υπόψη τις παρακάτω συμβουλές:

• Να καταναλώνετε αρκετά καθαρά υγρά, όπως νερό, για να αποφύγετε την αφυδάτωση
• Να αποφεύγετε γνωστούς στρεσογόνους παράγοντες σε εσάς
• Να αποφεύγετε το υπερβολικά απαιτητικό πρόγραμμα εργασίας ή κοινωνικών συναναστροφών
• Να συμμετέχετε σε χαλαρωτικές δραστηριότητες που σας ικανοποιούν
• Να απέχετε από το αλκοόλ, τον καπνό και τα ναρκωτικά
• Μειώστε την καθιστική ζωή και δραστηριότητες που σας αδρανοποιούν, όπως κινητό και υπολογιστής

✍️ Όπως παρατηρούμε, η υπερκόπωση μπορεί να προκληθεί από μια σειρά ιατρικών καταστάσεων. Εάν ξυπνάτε συνεχώς κουρασμένοι ή δυσκολεύεστε να μείνετε σε εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ημέρας, μιλήστε με το γιατρό σας για τα συμπτώματά σας. Ο γιατρός θα σας βοηθήσει να καταλάβετε αν η υπερκόπωση είναι σύμπτωμα κάποιας άλλης πάθησης και να προσπαθήσει να βρει την κατάλληλη θεραπεία για εσάς.